فهرست خلفای راشدین

کاشی‌کاری نام ابوبکر، عمر، عثمان و علی بر گرداگرد یک گنبد

خلفای راشدین، یا با عبارت خلفای راشدون، چهار یا پنج خلیفه‌ای هستند که به ترتیب پس از درگذشت محمد، پیامبر اسلام، در دوشنبه ۲۸ صفر ۱۱ ه‍. ق برابر با ۱۰ ژوئن ۶۳۲ م پدید آمد و تا سال ۴۰ هجری به قدرت رسیده‌اند و به عنوان جانشین محمد، بر بلاد اسلامی حکومت کردند. این فرمانروایان از صحابه محمد و از طایفه قریش به ترتیب ابوبکر (حاکم ۶۳۲–۶۳۴)، عمر بن خطاب (حاکم ۶۳۴–۶۴۴)، عثمان بن عفان (حاکم ۶۴۴–۶۵۶) و علی بن ابی‌طالب (حاکم ۶۵۶–۶۶۱) بودند.

اهل‌سنت که منزلت دینی ویژه‌ای برای حاکمان این حکومت قائلند حکومتشان را «خلافت راشدین» به معنای «خلافت هدایت شده» می‌نامند، اما شیعیان امامیه مشروعیت این خلفا و دستگاه خلافت را قبول ندارند.

اصطلاح‌شناسی

مقالهٔ اصلی: خلافت راشدین

اصطلاح «خلفای راشدین» متشکل از دو واژه خلیفه و راشد است که به جانشین‌های پیامبر اسلام پس از درگذشت او اطلاق می‌شود. واژه خلیفه از ریشه خ‌ل‌ف در عربی است که به معنای جانشین ساختن است. در اصطلاح مسلمانان خلیفه به کسی گفته می‌شود که پس از پیامبر اسلام، جانشین او شده باشند. کمی بعد، از واژه «خلیفه رسول‌الله» به عنوان لقب ابوبکر استفاده شد. بعد از او عمر به عنوان «خلیفه خلیفه رسول‌الله» ملقب شد. که برای رعایت اختصار خودش دستور داد او را «امیرالمؤمنین» خطاب کنند.

علت آنکه تنها به چهار خلیفه اول (به ترتیب ابوبکر (حاکم ۶۳۲–۶۳۴)، عمر بن خطاب (حاکم ۶۳۴–۶۴۴)، عثمان بن عفان (حاکم ۶۴۴–۶۵۶) و علی بن ابی‌طالب (حاکم ۶۵۶–۶۶۱)) — و به نقلی پنج خلیفه اول به انضمام حسن مجتبی — خلفای راشدین گفته می‌شد، حضور آنان در عصر طلایی صدر اسلام بوده است. باسورت معتقد است که به چهار خلیفه اول عنوان راشدین داده شده است تا آنان از خلفای بعدی از نسل بنی‌امیه، که به دنیادوستی شهره بودند، متمایز باشند.

فهرست خلفا

خوش‌نویسی	نام (تاریخ حیات)	دوران خلافت			القاب	خاندان	توضیحات	نقشه خلافت	منابع
		آغاز	پایان	دوام
	ابوبکر بن ابی‌قحافه (۵۷۰–۶۳۴ م)	۸ ژوئن ۶۳۲	۲۲ اوت ۶۳۴	۲ سال	خلیفة رسول الله	بنی‌تیم	نام پدر ابوبکر، عثمان ابوقحافه بود و مادرش را سلمی بنت صخر گزارش کرده‌اند۔ او پدر عایشه، یکی از همسران محمد، پیامبر اسلام بود۔ از او با نام عتیق و عبدالله یاد شده است۔ از زندگانی او قبل از پذیرش اسلام گزارشی وجود ندارد۔ او را همراه محمد گزارش کرده‌اند که از مکه به مدینه هجرت کرد۔ او در تمام غزوه‌های محمد مشارکت داشت و گزارش شده است که یکی از مشاورین پیامبر اسلام در امور نظامی بود۔ از مهمترین اقدامات او در دوران خلافت، نبردهای رده و آغاز فتوحات اسلامی بود۔
	عمر بن خطاب (۵۸۴–۶۴۴ م)	۲۳ اوت ۶۳۴	۳ نوامبر ۶۴۴	۱۰ سال	خلیفة خلیفة رسول الله امیرالمومنین	بنی‌عدی	نام پدر عمر را خطاب بن نفیل و نام مادرش را حنتمه بنت هاشم دانسته‌اند۔ او پدر حفصه، یکی از همسران محمد بود۔ او را به عنوان موسس امپراتوری اسلامی دانسته‌اند که در دوره حکومتش، با فتوحات مسلمانان، توانست مناطق زیادی را در سیطره اسلام درآورد۔ او در ابتدا از مخالفان اسلام بود و چهار سال قبل از هجرت اسلام را پذیرفت۔ او در چند غزوه از غزوات محمد شرکت داشته و اطلاعات کمی از اقدامات نظامی او در این دوره گزارش شده است۔ او با وصیت ابوبکر به خلافت رسید۔ او بیشتر زمان خلافتش را در مدینه گذراند۔ او به دست شخصی به نام ابولولو در مدینه ترور و سرانجام کشته شد۔
	عثمان بن عفان (۵۷۹–۶۵۶ م)	۱۱ نوامبر ۶۴۴	۲۰ ژوئن ۶۵۶	۱۲ سال	خلیفة الله امیرالمومنین	بنی‌امیه	نام پدر او را عفان بن ابی‌عاص و نام مادرش را اروی بنت کریز دانسته‌اند۔ او شوهر دو دختر (و به نقلی دخترخوانده) محمد به نام‌های رقیه و ام‌کلثوم بود۔ او همچنین نوهٔ ام‌حکیم بنت عبدالمطلب، عمهٔ محمد بود۔
	علی بن ابی‌طالب (۶۰۱–۶۶۱ م)	۲۰ ژوئن ۶۵۶	۲۹ ژانویه ۶۶۱	۵ سال	امیرالمومنین	بنی‌هاشم	پدر علی، ابوطالب، عموی پیامبر اسلام و مادرش فاطمه بنت اسد، مادرخوانده محمد بود۔ او نخستین مردی که به اسلام ایمان آورد و با دختر کوچک محمد،فاطمه زهرا ازدواج کرده بود۔
	حسن بن علی (۶۲۴–۶۷۰ م)	۶۶۱	۶۶۱	۷ ماه		بنی‌هاشم	او فرزند علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا بود و از این رو نوه محمد به‌شمار می‌رفت۔ او در عقیده شیعه، دومین جانشین محمد (و اصطلاحا امام) شناخته می‌شود۔

پانویس

منابع

• حشمتی، فریده؛ ناجی، محمدرضا (۱۳۷۵). «خلفای راشدین». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• میرابوالقاسمی، رقیه (۱۳۷۵). «خلافت». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• Robinson, Chase F (2011). The New Cambridge History of Islam (به انگلیسی). Cambridge University Press.