توسل
توسل در لغت به معنای «انجام دادن کاری برای تقرب به یک چیز یا شخص» است. توسل واسطه قرار دادن کارهای خیر و اشخاص صالح برای برآورده شدن درخواست و اجابت دعا است. توسل در اصطلاح به معنای ارائه و واسطه قرار دادن چیزی به درگاه الهی به هنگام دعا و استغاثه برای پذیرش درخواست از جانب خدا است. این درخواست میتواند هرچیزی همچون پذیرش توبه و اجابت دعای یا برآورده شدنِ درخواست باشد. این واسطهها میتواند صفات و اسمای خدا، نام پیامبران، نام اولیای الهی یا فرشتگان باشد.[نیازمند منبع]
در منابع اسلامی
آیه ۳۵ سوره مائده تحصیلِ وسیله برای قرب الهی را همراه با جهاد در راه خدا موجب رستگاری مؤمنان دانسته است. از مفاد آیه ۲۳ سوره شوری و آیه ۵۷ سوره فرقان نیز میتوان چنین برداشت نمود که مودت خاندان محمد یکی از راههایی است که انسان را به رضایت الهی رهنمون میشود.[۱] بر اساس آیه ۹۷ سوره یوسف نیز، فرزندان یعقوب از پدرشان درخواست کردند که برای آنان طلب بخشش کند و مستقیماً خودشان با خدا وارد مکالمه نشدند.[۲]
به گزارش دانشنامه جهان اسلام، برای اثبات جواز توسل و حتی مطلوبیت آن از دیدگاه شرعی احادیث متعددی که در منابع شیعه و سنی نقل شده، قابل استناد است. بر اساس خطبه ۱۰۹ نهجالبلاغه، بهگفته علی بن ابیطالب، برترین وسیلهای که متوسلان با آن به خداوند تقرب میجویند، ایمان به خدای یگانه و پیامبر او و جهاد در راه خدا و انجام دادن فرائض است.[۱]
از دیدگاه شیعه
به عقیده شیعیان از آنجا که توسل سبب رسیدن به اهداف، چه در زندگی مادّی انسان و چه در حیات معنوی، از دیدگاه فطری و عقلایی امری مطلوب و گاهی حتی ضروری بهشمار میرود، در اصل مشروعیت و جواز توسل، به گونة اجمالی، کمتر تردید شده است.[نیازمند منبع]
در فرهنگ شیعیان
توسل به سبب جایگاه ویژهای که در فرهنگ شیعه دارد، آیینها و آداب خاصی در میان شیعیان پیدا کرده است. برخی از این آیینها فاقد مبنای رواییاند هرچند منع شرعی نیز ندارند. از این میان میتوان به سنتهای سفره انداختن به نام امامان یا افراد مقدس نزد شیعیان اشاره کرد. در این جلسات ضمن اطعام مؤمنان و خواندن قرآن و دعا و هدیه کردن ثواب آن به شخص مشخص، به او توسل میجویند. برپاکردن مجالس دعای توسل به صورت گروهی نیز از آیینهای فراگیر شیعیان است که معمولاً شبهای چهارشنبه و در مساجد، حرمها و حتی در منازل انجام میشود. برخی رفتارها و روشهای توسل در میان برخی شیعیان دیده میشود که سنت رسمی شیعی آن را تأیید نمیکند.[۲]