فهرست خلفای اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(←منابع) |
|||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
=== خلافت امویان (۶۶۱ – ۶ اوت ۷۵۰) === | === خلافت امویان (۶۶۱ – ۶ اوت ۷۵۰) === | ||
{{اصلی|خلافت اموی|خلفای اموی}} | {{اصلی|خلافت اموی|خلفای اموی}} | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto" | ||
!# | |+ فهرست خلفای اموی | ||
!خوش‌نویسی | |- | ||
!نام | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" colspan="2" |شمار | ||
! | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=5% rowspan="2" |خوش‌نویسی | ||
! | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=12% rowspan="2" |نام<hr>(حیات) | ||
! | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" colspan="3" |دوران حکومت | ||
! | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=55% rowspan="2" |توضیحات | ||
! | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=5% rowspan="2" |سکه | ||
! | ! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=1% rowspan="2" |{{کوته‌نوشت|م|منبع}} | ||
! | |- | ||
! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=1%|جامع | |||
! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=1%|اموی | |||
! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=5%|آغاز | |||
! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=5%|پایان | |||
! scope="col" style="background-color: #f7a5ba" width=7%|دوام | |||
|- | |- | ||
|۶ | |۶ | ||
|[[پرونده: | |۱ | ||
|[[معاویة بن ابی‌سفیان | |[[پرونده:Muʿāwiya ibn Abī Sufyān.svg|150x150پیکسل]] | ||
|[[معاویه|معاویة بن ابی‌سفیان]]<hr>(۶۱۰ - ۶۸۰ م) | |||
|۶۶۱ | |۶۶۱ | ||
| | |۶۸۰ | ||
| | |۱۹ سال | ||
|پدر او [[ابوسفیان]] و مادر او [[هند بنت عتبه]] بود. معاویه برادر ناتنی [[رمله بنت ابوسفیان]]، یکی از [[همسران محمد]]، پیامبر اسلام بود. او موسس [[خلافت بنی‌امیه|خلافت امویان]] بود هرچند پیش از او [[عثمان بن عفان|عثمان]]، سومین [[خلیفه]] از [[فهرست خلفای راشدین|خلفای راشدین]]، از قبیله [[بنی‌امیه]] بود. پدر و مادر او از مخالفان سرسخت [[اسلام]] بودند. او در دوران [[خلافت عمر بن خطاب]] به حکومت [[دمشق]] و نواحی آن گمارده شد. پس از آن تا دوران [[خلافت علی بن ابی‌طالب|خلافت علی]] در آن ناحیه ماند و با خلافت علی مخالفت کرد. او با [[علی بن ابی‌طالب|علی]] به جنگ پرداخت و در نهایت با خلیفه بعدی از علی، [[حسن مجتبی]] به [[صلح حسن و معاویه|صلح]] پرداخت و خلافت امویان را شکل داد. | |||
| | معاویه در دوران خلافت خود سعی کرد تا اتحادیه بزرگی از اعراب را برای خلافتی مرکزی در دمشق جلب کند اما با مخالفت‌هایی در نواحی مختلف اسلامی همراه بود. مشروعیت حکومت او همواره مورد انکار جمعی از جمله [[خوارج]] در دایره مسلمانان بود. | ||
|[[پرونده:Arab-Sasanian coin of Muawiyah I, struck at the Fasa mint in Darabjird (Fars).jpg|100x100پیکسل]] | |||
|<ref>{{پک|1=Hinds|2=۱۹۸۶|ف=MUCAWIYA I|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۷ | |۷ | ||
|۲ | |||
|[[پرونده:Yazid ibn Mu'awiya.svg|150x150پیکسل]] | |||
|[[یزید|یزید بن معاویه]]<hr>(۶۴۷ - ۶۸۳ م) | |||
|۶۸۰ | |||
|۶۸۳ | |||
|۳ سال | |||
|پدر او [[معاویه بن ابوسفیان]] بود و مادرش [[میسون بنت بجدل کلبی]] گزارش شده است. او در دوران خلافت پدرش، فرماندهی لشکر در حمله به سپاهیان [[بیزانس]] را برعهده داشت و در [[فتح قسطنطنیه]] شرکت داشت۔ او همچنین سرپرستی [[حج]] در حکومت امویان در دوره پدرش را عهده‌دار بود۔ آغاز خلافت او، سبب ایجاد تنش‌هایی در میان [[مسلمان|مسلمانان]] شد۔ پیش از این معاویه در [[صلح حسن و معاویه|صلحش با حسن]] عهد کرده بود که پس از وی، خلافت به [[حسن مجتبی|حسن]] یا [[حسین بن علی]] محول شود۔ این اختلاف‌ها تا به آنجا نزدیک شد که [[حکومت بنی‌امیه|بنی‌امیه]] در آستانه سقوط قرار گرفت۔ [[عبدالله بن زبیر]] و حسین بن علی هر دو از مخالفین سرسخت یزید بودند که در [[مدینه]] از بیعت با او امتناع کردند۔ یزید در مواجهه با این مخالفت‌ها، حسین بن علی را در [[نبرد کربلا]] به قتل رسانید، به [[مکه]] و [[مدینه]] حمله برد و [[کعبه]] را آتش زد۔ او در منابع تاریخی اسلامی به بی‌بند و باری مشهور بوده است۔ | |||
|[[پرونده:Drachm of Mu'awiya I, 676-677.jpg|100x100پیکسل]] | |[[پرونده:Drachm of Mu'awiya I, 676-677.jpg|100x100پیکسل]] | ||
| | |<ref>{{پک|1=Hawting|2=۱۹۸۶|ف=YAZlD (I) B. MUCAWIYA|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۸ | |۸ | ||
| | |۳ | ||
|[[ | |[[پرونده:Mu'awiya ibn Yazid.svg|150x150پیکسل]] | ||
|۶۶۴ | |[[معاویه بن یزید]]<hr>(۶۶۴ - ۶۸۴ م) | ||
| | |۶۸۳ | ||
|۶۸۴ | |||
| | |۱ سال | ||
|پدر او [[یزید|یزید بن معاویه]] بود. نام مادر او به درستی در منابع گزارش نشده است۔ وی آخرین خلیفه از تیره سفیان در [[سلسله امویان]] بود۔ او به واسطه وصیت پدرش به خلافت رسید۔ برخی منابع از کناره‌گیری او از خلافت سخن گفته‌اند در حالی که این دیدگاه مخالفانی نیز دارد۔ مدت کوتاه خلافت او، تنها در [[دمشق]] و نواحی جنوبی [[سوریه]] به رسمیت شناخته شد و حتی برخی از [[بنی‌امیه]] به دنبال یافتن جایگزینی مناسب برای تصدی خلافت بعد از یزید بودند۔ دلیل درگذشت او نیز مشخص نیست۔ او بعد از خود جانشینی انتخاب نکرد و یا فرصتی برای این کار نیافت۔ مهمترین اقدام او در دوران خلافتش، جلوگیری از ادامه روند سرکوب شورشیان در حجاز بر علیه حکومت دمشق بود که به ضعف حکومت بنی‌امیه حتی در دمشق انجامید۔ | |||
| | |[[پرونده:Umayyad Caliphate. temp. Mu'awiya II ibn Yazid. AH 64 AD 683-684.jpg|100x100پیکسل]] | ||
|<ref>{{پک|1=Bosworth|2=۱۹۸۶|ف=MUCAWIYA II|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۹ | |۹ | ||
| | |۴ | ||
|[[مروان بن حکم | |[[پرونده:Marwan ibn al-Hakam.svg|150x150پیکسل]] | ||
|[[مروان بن حکم]]<hr>(۶۲۳ - ۶۸۵ م) | |||
|۶۸۴ | |۶۸۴ | ||
| | |۶۸۵ | ||
| | |۱ سال | ||
|نام پدر او [[حکم بن ابی‌عاص]] بود. او پسرعموی [[عثمان بن عفان]] بود. استخلاف وی تغییر را در اصل و نسب دودمان اموی به‌وجود آورد، فرزندان حکم جانشین فرزندان [[ابوسفیان بن حرب|ابوسفیان]] شدند. احتمالا او [[محمد|پیامبر اسلام]] را دیده و از [[صحابه]] بوده است. وی به [[کتب مقدس]] اطلاع داشته و از منشی‌های منصوب به دست [[عثمان بن عفان|عثمان]] بود. او در [[جنگ جمل]] در سپاه [[علی بن ابی‌طالب|علی]] بود و در زمان [[خلافت معاویه]]، والی [[بحرین]] شد. او بیشتر دوران خلافتش را به عملیات‌های نظامی گذراند. تلاش‌های او منجر شد تا حکومت بنی‌امیه، تا ۶۰ سال دیگر تداوم یابد. | |||
|[[پرونده:Drachm from Yazid I to Marwan I; Talha governor.jpg|100x100پیکسل]] | |||
|<ref>{{پک|1=Bosworth|2=۱۹۸۶|ف=MARWAN I|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
|- | |- | ||
|۱۰ | |۱۰ | ||
|۵ | |||
|[[پرونده:Abd al-Malik ibn Marwan.svg|150x150پیکسل]] | |||
|[[عبدالملک|عبدالملک بن مروان]]<hr>(۶۴۶ - ۷۰۵ م) | |||
|۶۸۵ | |||
|۷۰۵ | |||
|۲۰ سال | |||
|پدر او [[مروان بن حکم|مروان یکم]] و مادرش [[عایشه بنت معاویه بن مغیره]] بود. او در دوران خلافت معاویه و در سن ۱۶ سالگی، به فرماندهی سپاه مدینه بر علیه بیزانس منصوب شد۔ او پس از پدرش، به خلافت منصوب شد و بیشتر قبایل عرب خلافت او را پذیرفتند۔ او به دنبال ایجاد اتحادی در قبایل عرب بود۔ او برای بازپس‌گیری [[عراق]] تلاش‌های بسیاری کرد۔ او با [[خوارج]] نیز نبردهایی را تدارک دید۔ | |||
|[[پرونده:Dinar of Abd al-Malik, AH 75.jpg|100x100پیکسل]] | |[[پرونده:Dinar of Abd al-Malik, AH 75.jpg|100x100پیکسل]] | ||
| | |<ref>{{پک|1=Gibb|2=۱۹۸۶|ف=CABD AL-MALIK B. MARWAN|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۱ | |۱۱ | ||
|[[پرونده: | |۶ | ||
|[[ولید بن عبدالملک | |[[پرونده:Walid ibn Abd al-Malik.svg|150x150پیکسل]] | ||
|[[ولید بن عبدالملک]]<hr>(۶۶۸ - ۷۱۵ م) | |||
| | |۷۰۵ | ||
| | |۷۱۵ | ||
| | |۱۰ سال | ||
|پدر او [[عبدالملک|عبدالملک بن مروان]] و مادرش [[ولیده بنت عباس]] بود. او با وصیت پدرش به خلافت رسید۔ دوران او بیشتر در صلح داخلی و گسترش سیطره سلطنت گذرانده شد۔ از اقدامات مهم او، ساخت مسجد بزرگی در دمشق با سبک معماری [[مسجد النبی]] در مدینه بود۔ او همچنین مسجد النبی در [[مدینه]] را نیز بازسازی کرد۔ به سفارش پدرش، خلافت بعد از ولید باید به برادرش سلیمان می‌رسید، هرچند خود او قصد داشت تا پسرش را به خلافت گمارد۔ دوره خلافت او، با استحکام روز‌افزون حکومت امویان همراه بود و دوران موفقی در مجموع سلسله اموی برانداز شده است۔ | |||
| | |[[پرونده:Dinar of al-Walid I.jpg|100x100پیکسل]] | ||
|<ref>{{پک|1=Kennedy|2=۱۹۸۶|ف=AL-WALID (I) b. Abd al-Malik|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۲ | |۱۲ | ||
|[[پرونده: | |۷ | ||
|[[سلیمان بن عبدالملک]] | |[[پرونده:Sulayman ibn Abd al-Malik.svg|150x150پیکسل]] | ||
|[[سلیمان بن عبدالملک]]<hr>(۶۷۴ - ۷۱۷ م) | |||
| | |۷۱۵ | ||
| | |۷۱۷ | ||
| | |۲ سال | ||
|پدر او [[عبدالملک|عبدالملک بن مروان]] و مادرش [[ولیده بنت عباس]] بود و با خلیفه قبل رابطه برادری داشت. درباره سه دهه اول زندگانی سلیمان وجود ندارد. او در دوران خلافت ولید، فرماندار بخشی از [[فلسطین]] بود. خلافت به او به واسطه وصیت پدرش انجام شده بود. در وصیت پدر ابتدا به برادرش ولید و سپس به او به عنوان جانشین اشاره شده بود. | |||
|[[پرونده:Coins of Sulayman ibn Abd al-Malik.jpg|100x100پیکسل]] | |||
| | |<ref>{{پک|1=Eisner|2=۱۹۸۶|ف=SULAYMAN B. ABD AL-MALIK|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۳ | |۱۳ | ||
|[[پرونده: | |۸ | ||
|[[عمر بن عبدالعزیز]] | |[[پرونده:Umar ibn Abd al-Aziz.svg|150x150پیکسل]] | ||
| | |[[عمر بن عبدالعزیز]]<hr>(۶۸۰ - ۷۲۰ م) | ||
|۷۱۷ | |||
| | |۷۲۰ | ||
| | |۳ سال | ||
|پدر او [[عبدالعزیز بن مروان]] و مادرش [[ام‌عاصم لیلا بنت عاصم بن عمر]] بود. وی نوه [[مروان یکم]] و پسرعموی [[ولید یکم]] و [[سلیمان بن عبدالملک]] بود و از طرف مادری نتیجه [[عمر بن خطاب]] به حساب می‌آمد. او مدتی را والی [[مصر]] و قاضی مدینه بود. به خلافت رسیدن او هرچند اعتراض‌هایی را از جانب خاندان عبدالملک در پی داشت اما در نهایت همگان به خلافت او رضایت دادند. او را صلح‌طلب دانسته‌اند، چرا که نبرد در جبهه قسطنطنیه را با یک صلح، به پایان رساند؛ هرچند برخی اقدام او را در راستای منافع مالی این صلح می‌دانند. به طور کلی عمر بن عبدالعزیز را به سیاست‌های مالی می‌شناسند. | |||
|[[پرونده:Gold dinar of Umar II.jpg|100x100پیکسل]] | |||
|<ref>{{پک|1=Cobb|2=۱۹۸۶|ف=UMAR (II) B. ABD AL-AZIZ|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۴ | |۱۴ | ||
|[[پرونده: | |۹ | ||
|[[یزید | |[[پرونده:Yazid ibn Abd al-Malik.svg|150x150پیکسل]] | ||
| | |[[یزید بن عبدالملک]]<hr>(۶۹۰ - ۷۲۴ م) | ||
|۷۲۰ | |||
| | |۷۲۴ | ||
| | |۴ سال | ||
|پدر او را [[عبدالملک|عبدالملک بن مروان]] و مادرش را [[عاتکه بنت یزید]] گزارش کرده‌اند. او در دوران خلافتش تنها به [[حجاز]] سفر کرده است و همواره در دمشق بوده است۔ او پیشتر توسط سلیمان بن عبدالملک به عنوان دومین جانشین معرفی شده بود از همین رو به خلافت گمارده شد۔ دوران خلافت او با مخالفت و اعتراض‌های مردم عراق به حکومت امویان همراه بود۔ در این دوره لشکرکشی‌هایی به سوی فرانسه، سیسیل و آناتولی صورت گرفت۔ یزید با هرگونه نماد مسیحی به مخالفت پرداخت و دستور تخریب آنها در تمام سرزمین‌های اسلامی را داد۔ | |||
| | |[[پرونده:Yazid II. Dinar.jpg|100x100پیکسل]] | ||
|<ref>{{پک|1=Lammens|2=۱۹۸۶|ف=YAZID (II) B. ABD AL-MALIK|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۵ | |۱۵ | ||
|[[پرونده: | |۱۰ | ||
|[[هشام بن عبدالملک]] | |[[پرونده:Hisham ibn Abd al-Malik.svg|150x150پیکسل]] | ||
|[[هشام بن عبدالملک]]<hr>(۶۹۱ - ۷۴۳ م) | |||
| | |۷۲۴ | ||
| | |۷۴۳ | ||
| | |۱۹ سال | ||
|پدر او [[عبدالملک|عبدالملک بن مروان]] و مادرش [[فاطمه بنت هشام]] بود. دوره خلافت او، آخرین دوره شکوفایی و قدرت امویان بود. در دوران خلافت او، اختلافات و قیام‌های زیادی شکل گرفت و خلیفه به ساکت کردن آنان مبادرت ورزید. او تلاش بسیاری کرد تا پسر خود را به عنوان خلیفه بعدی معرفی کند اما با مخالفت‌ها مجبور شد تا از خلافت به نفع برادرزاده‌اش ولید بن یزید کناره‌گیری کند. او سرانجام به مرگ طبیعی درگذشت. او آخرین پسر عبدالملک بود که به حکومت رسید. | |||
| | |[[پرونده:Dihrem of Hisham ibn 'Abd al-Malik.jpg|100x100پیکسل]] | ||
|<ref>{{پک|1=Gabrieli|2=۱۹۸۶|ف=HISHAM|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۶ | |۱۶ | ||
| | |۱۱ | ||
|[[ | |[[پرونده:Walīd ibn Yazīd.svg|150x150پیکسل]] | ||
|۷۰۹ | |[[ولید بن یزید]]<hr>(۷۰۹ - ۷۴۴ م) | ||
| | |۷۴۳ | ||
| | |۷۴۴ | ||
| | |۱ سال | ||
|پدر او [[یزید بن عبدالملک]] بود. مادر او [[ام‌الحجج زینب بنت محمد بن یوسف]] بود. رابطه او با خلیفه قبلی، رابطه عمو و برادرزاده بود که یکدیگر علاقه‌مند بودند. آغاز خلافت او با تردیدهایی همراه بود. اما او با تمام مخالفان خود، به سختی برخورد کرد و برخی از آنان را پس از شلاق و شکنجه، به مناطق دوردست تبعید کرد. سرانجام او در سال ۱۲۶ ه۔ق ترور و کشته شد۔ | |||
|[[پرونده:Gold dinar of al-Walid II ibn Yazid, AH 125-126.jpg|100x100پیکسل]] | |||
| | |<ref>{{پک|1=Kennedy|2=۱۹۸۶|ف=AL-WALID (II) b. Yazid|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۷ | |۱۷ | ||
|[[پرونده: | |۱۲ | ||
|[[یزید | |[[پرونده:Yazīd ibn Walīd.svg|150x150پیکسل]] | ||
|[[یزید بن ولید]]<hr>(۷۰۱ - ۷۴۴ م) | |||
| | |۷۴۴ | ||
| | |۷۴۴ | ||
| | |۶ ماه | ||
|پدر او را [[ولید بن عبدالملک|ولید یکم]] و مادرش را شاهدختی ایرانی دانسته‌اند. خود او نیز به اینکه نسلش از جانب مادری به [[یزدگرد]] می‌رسید، افتخار می‌کرد. از او به عنوان زاهد و صالح یاد کرده‌اند. او خود به تعیین خلیفه توسط شورا باور داشت و از خلافت پیشینیان خود انتقاد می‌کرد و شعار او، تصحیح ایرادات به جا مانده از حکومت‌های قبل از سلسله امویان بود. ظاهرا او به مرگ طبیعی و بر اثر بیماری درگذشت. | |||
| | |[[پرونده:20170925054240!Al-Walid ibn Abdul-Rahman - Inscribed Pound Weight - Walters 476 - Top.jpg|50x50پیکسل]] | ||
|<ref>{{پک|1=Hawting|2=۱۹۸۶|ف=YAZID (III) B. AL-WALID|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۸ | |۱۸ | ||
|۱۳ | |||
|[[پرونده:Ibrahim ibn al-Walid.svg|150x150پیکسل]] | |||
|[[ابراهیم بن ولید]]<hr>(؟ - ۷۵۰ م) | |||
|۷۴۴ | |||
|۷۴۴ | |||
|چند هفته | |||
|پدر او [[ولید بن عبدالملک|ولید یکم]] بود. پس از آنکه ولید بن یزید بر اثر یک سوء قصد کشته شد، یزید بن ولید به عنوان متهم این سوء قصد مورد شماتت قرار گرفت و [[مروان بن محمد]] به بهانه انتقام جان ولید، به سمت یزید بن ولید در حرکت شد. پس از انکه یزید درگذشت، مروان بن محمد همچنان به راه خود ادامه داد تا خلیفه جدید ابراهیم بن ولید را نیز سرنگون سازد. با بیعت کردن مردم دمشق با مروان، او رسما زمام حکومت را به دست گرفت و ابراهیم بن ولید را سرنگون ساخت. بسیاری از نویسندگان ابراهیم را در زمره خلفای اموی به حساب نیاورده‌اند. او در طول مدت کوتاه خلافتش، نبردهایی را برای بر سر کار ماندن به راه انداخت که در همه آنان شکست خورد. | |||
| | | | ||
| | |<ref>{{پک|1=Cremonese|2=۱۹۸۶|ف=IBRAHIM B. AL-WALlD|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
|۱۹ | |۱۹ | ||
| | |۱۴ | ||
|[[ | |[[پرونده:Marwan ibn Muhammad.svg|150x150پیکسل]] | ||
| | |[[مروان بن محمد]]<hr>(۶۹۲ - ۷۵۰ م) | ||
|۷۴۴ | |۷۴۴ | ||
| | |۷۵۰ | ||
|۶ سال | |||
| | |پدر او [[محمد بن مروان]] و از جانب پدری، نوه [[مروان یکم]] بود. مادر او به درستی در منابع مشخص نشده‌است. دوران حکومت او با درگیری‌های بسیاری همراه بود بارها تسلط او بر مناطق مختلفی دست به دست شد. این درگیری‌ها سرانجام باعث شد تا حکومت اموی به تزلزل دچار شده و با قیام‌های مخالفان، براندازی شود. او آخرین خلیفه اموی بود و به ضعف در حکومت‌داری متهم شده است. | ||
|[[پرونده:Dirham of Marwan II ibn Muhammad, AH 127-132.jpg|100x100پیکسل]] | |||
| | |<ref>{{پک|1=Hawting|2=۱۹۸۶|ف=MARWAN II|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
| | |||
|} | |} | ||
| خط ۱٬۶۱۸: | خط ۱٬۵۸۶: | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Veccia Vaglieri |نام=Laura |پیوند نویسنده= لئورا وچا ولیری | عنوان = ʿAlī b. Abī Ṭālib|سال=2009|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |ویرایش=2nd |جلد=1 |ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]]|مکان=Leiden |شابک=90-04-08114-3 |زبان=en}} | * {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Veccia Vaglieri |نام=Laura |پیوند نویسنده= لئورا وچا ولیری | عنوان = ʿAlī b. Abī Ṭālib|سال=2009|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |ویرایش=2nd |جلد=1 |ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]]|مکان=Leiden |شابک=90-04-08114-3 |زبان=en}} | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Veccia Vaglieri |نام=Laura |پیوند نویسنده= لئورا وچا ولیری | عنوان = HASAN B. ALI B. ABl TALIB|سال=2009|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |ویرایش=2nd |جلد=3 |ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]]|مکان=Leiden |شابک=90-04-08114-3 |زبان=en}} | * {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Veccia Vaglieri |نام=Laura |پیوند نویسنده= لئورا وچا ولیری | عنوان = HASAN B. ALI B. ABl TALIB|سال=2009|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |ویرایش=2nd |جلد=3 |ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]]|مکان=Leiden |شابک=90-04-08114-3 |زبان=en}} | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Bosworth|نام=Clifford Edmund|پیوند نویسنده=|عنوان=MUCAWIYA II|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=7|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=268-269|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Bosworth|نام=Clifford Edmund|پیوند نویسنده=|عنوان=MARWAN I|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=6|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=621-623|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Cobb|نام=Paul M|پیوند نویسنده=|عنوان=UMAR (II) B. ABD AL-AZIZ|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=10|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=821-822|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Cremonese|نام=V.|پیوند نویسنده=|عنوان=IBRAHIM B. AL-WALlD|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=3|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=990-991|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Eisner|نام=R|پیوند نویسنده=|عنوان=SULAYMAN B. ABD AL-MALIK|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=9|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=821-822|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Gibb|نام=H. A. R|پیوند نویسنده=|عنوان=ABD AL-MALIK B. MARWAN|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=1|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=76|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Gabrieli|نام=Francesco|پیوند نویسنده=|عنوان=HISHAM|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=3|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=593-595|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Hawting|نام=G. R|پیوند نویسنده=|عنوان=YAZlD (I) B. MU'AWIYA|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=11|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=309-311|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Hawting|نام=G. R|پیوند نویسنده=|عنوان=MARWAN II|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=6|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=623-625|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Hawting|نام=G. R|پیوند نویسنده=|عنوان=YAZID (III) B. AL-WALID|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=11|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=311-312|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Hinds|نام=James M|پیوند نویسنده=|عنوان=MUCAWIYA I|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=7|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=263-268|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Kennedy|نام=H.|پیوند نویسنده=|عنوان=AL-WALID (I) b. Abd al-Malik|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=11|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=127|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Kennedy|نام=H.|پیوند نویسنده=|عنوان=AL-WALID (II) b. Yazid|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=11|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=127-128|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Lammens|نام=H.|پیوند نویسنده=|عنوان=YAZID (II) B. ABD AL-MALIK|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=11|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=311|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}} | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{پایان پانویس}} | {{پایان پانویس}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۲:۳۹
این فهرستی از کسانی است که به عنوان «خلیفه»، پیشوای بزرگ دینی و سیاسی یک حکومت اسلامی (که با نام خلافت شناخته می‌شود) و همچنین بعنوان جانشینان سیاسی محمد بن عبدالله، فرمانروایی امت اسلامی را عهده‌دار بودند. تمام سال‌ها بر طبق گاه‌شماری دوران مشترک هستند.
خلافت‌های جامع
خلافت راشدین (۸ ژوئن ۶۳۲ – ۲۹ ژانویه ۶۶۱)
| خوش‌نویسی | نام (تاریخ حیات) |
دوران خلافت | القاب | خاندان | توضیحات | نقشه خلافت | م | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| آغاز | پایان | دوام | |||||||
_-_%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%8A%D9%82_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%B4%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%D9%8A%D9%86.svg)
|
ابوبکر بن ابی‌قحافه (۵۷۰–۶۳۴ م) |
۸ ژوئن ۶۳۲ | ۲۲ اوت ۶۳۴ | ۲ سال |
|
بنی‌تیم | نام پدر ابوبکر، عثمان ابوقحافه بود و مادرش را سلمی بنت صخر گزارش کرده‌اند. او پدر عایشه، یکی از همسران محمد، پیامبر اسلام بود. از او با نام عتیق و عبدالله یاد شده است. از زندگانی او قبل از پذیرش اسلام گزارشی وجود ندارد. او را همراه محمد گزارش کرده‌اند که از مکه به مدینه هجرت کرد. او در تمام غزوه‌های محمد مشارکت داشت و گزارش شده است که یکی از مشاورین پیامبر اسلام در امور نظامی بود. از مهمترین اقدامات او در دوران خلافت، نبردهای رده و آغاز فتوحات اسلامی بود. | 
|
[۱] |
|
عمر بن خطاب (۵۸۴–۶۴۴ م) |
۲۳ اوت ۶۳۴ | ۳ نوامبر ۶۴۴ | ۱۰ سال |
|
بنی‌عدی | نام پدر عمر را خطاب بن نفیل و نام مادرش را حنتمه بنت هاشم دانسته‌اند. او پدر حفصه، یکی از همسران محمد بود. او را به عنوان مؤسس امپراتوری اسلامی دانسته‌اند که در دوره حکومتش، با فتوحات مسلمانان، توانست مناطق زیادی را در سیطره اسلام درآورد. او در ابتدا از مخالفان اسلام بود و چهار سال قبل از هجرت اسلام را پذیرفت. او در چند غزوه از غزوات محمد شرکت داشته و اطلاعات کمی از اقدامات نظامی او در این دوره گزارش شده است. وی با وصیت ابوبکر به خلافت رسید. او بیشتر زمان خلافتش را در مدینه گذراند سرانجام به دست شخصی به نام ابولولو در مدینه ترور و کشته شد. | 
|
[۲][۳] |
|
عثمان بن عفان (۵۷۹–۶۵۶ م) |
۱۱ نوامبر ۶۴۴ | ۲۰ ژوئن ۶۵۶ | ۱۲ سال |
|
بنی‌امیه | نام پدر او را عفان بن ابی‌عاص و نام مادرش را اروی بنت کریز دانسته‌اند. او را شوهر دو دختر (و به نقلی دخترخوانده) محمد به نام‌های رقیه و ام‌کلثوم دانسته‌اند که در آن اختلاف وجود دارد. او همچنین نوهٔ ام‌حکیم بنت عبدالمطلب، عمهٔ محمد بود. شغل او تجارت بود و از این رو وی را یکی از اولین مردان از طبقه اجتماعی بلندپایه دانسته‌اند که به اسلام گرویده است. گفته شده است او در هجرت به یثرب و حبشه همراه مسلمانان بوده است. او به واسطه شورایی که عمر به آن وصیت کرده بود به عنوان خلیفه تعیین شد. او فتوحان خلفای پیشین را ادامه داد. او سرانجام به خاطر اتخاذ سیاست‌های مالی و سیاسی، باعث ایجاد نارضایتی در میان دسته‌ای از مردم شد و معترضان در شورشی، او را محاصره و به قتل رساندند. | 
|
[۴][۵] |
|
علی بن ابی‌طالب (۶۰۱–۶۶۱ م) |
۲۰ ژوئن ۶۵۶ | ۲۹ ژانویه ۶۶۱ | ۵ سال |
|
بنی‌هاشم | پدر علی، ابوطالب، عموی محمد و مادرش فاطمه بنت اسد، مادرخوانده محمد بود. او نخستین مردی که به اسلام ایمان آورد و با دختر کوچک محمد، فاطمه زهرا ازدواج کرده بود. او مدتی را در کودکی نزد محمد پرورش یافته بود. وی در بیشتر غزوات محمد پرچم‌دار سپاهیان مسلمان بود. به عقیده شیعیان او اولین امام و رهبر پس از پیامبر بود که در غدیر خم به امامتش تصریح شده و پیامبر اسلام برای او بیعت گرفته بود. او پس از درگذشت محمد در هیچ جنگی شرکت نکرد تا آنکه خودش پس از عثمان با بیعت مردم به خلافت رسید. طول دوران خلافت او به سه جنگ بزرگ داخلی گذشت. او سرانجام به دست یکی از خوارج ترور و کشته شد. | 
|
[۶] |
|
حسن بن علی (۶۲۴–۶۷۰ م) |
۲۸ ژانویهٔ ۶۶۱ | اوت ۶۶۱ | ۷ ماه | بنی‌هاشم | او فرزند علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا بود و از این رو نوه محمد به‌شمار می‌رفت. او در عقیده شیعه، دومین جانشین محمد (و اصطلاحاً امام) شناخته می‌شود. او مورد محبت محمد بود و روایاتی در خصوص او از جانب محمد نقل شده است. از او در دوران خلافت سه خلیفه نخست راشدین در هیچ فعالیت یاد نشده و تنها به ماجرای حضور در محاصره خانه عثمان برای دفاع از او و رساندن آب به وی از جانب علی اشاره شده است. او در دوران خلافت علی، به عنوان سفیر علی به کوفه عمل کرد و در جنگ‌های دوران خلافت علی شرکت داشت. او پس از درگذشت علی، توسط ابن‌عباس به عنوان خلیفه به مردم معرفی شد و مردم با او بیعت کردند. دوران کوتاه خلافت او به کشمکش با معاویه و سرانجام پذیرش صلح با او گذرانده شد.
در اینکه حسن مجتبی، از خلفای راشدین به‌شمار می‌آید یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. منابع متاخر او را از خلفای راشدین دانسته و منابع متقدم در اینباره ساکت بوده‌اند. |
|
[۷][۸] | |
خلافت امویان (۶۶۱ – ۶ اوت ۷۵۰)
| شمار | خوش‌نویسی | نام (حیات) |
دوران حکومت | توضیحات | سکه | م | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| جامع | اموی | آغاز | پایان | دوام | |||||
| ۶ | ۱ | 
|
معاویة بن ابی‌سفیان (۶۱۰ - ۶۸۰ م) |
۶۶۱ | ۶۸۰ | ۱۹ سال | پدر او ابوسفیان و مادر او هند بنت عتبه بود. معاویه برادر ناتنی رمله بنت ابوسفیان، یکی از همسران محمد، پیامبر اسلام بود. او موسس خلافت امویان بود هرچند پیش از او عثمان، سومین خلیفه از خلفای راشدین، از قبیله بنی‌امیه بود. پدر و مادر او از مخالفان سرسخت اسلام بودند. او در دوران خلافت عمر بن خطاب به حکومت دمشق و نواحی آن گمارده شد. پس از آن تا دوران خلافت علی در آن ناحیه ماند و با خلافت علی مخالفت کرد. او با علی به جنگ پرداخت و در نهایت با خلیفه بعدی از علی، حسن مجتبی به صلح پرداخت و خلافت امویان را شکل داد.
معاویه در دوران خلافت خود سعی کرد تا اتحادیه بزرگی از اعراب را برای خلافتی مرکزی در دمشق جلب کند اما با مخالفت‌هایی در نواحی مختلف اسلامی همراه بود. مشروعیت حکومت او همواره مورد انکار جمعی از جمله خوارج در دایره مسلمانان بود. |
.jpg){kind=small}
|
[۹] |
| ۷ | ۲ | 
|
یزید بن معاویه (۶۴۷ - ۶۸۳ م) |
۶۸۰ | ۶۸۳ | ۳ سال | پدر او معاویه بن ابوسفیان بود و مادرش میسون بنت بجدل کلبی گزارش شده است. او در دوران خلافت پدرش، فرماندهی لشکر در حمله به سپاهیان بیزانس را برعهده داشت و در فتح قسطنطنیه شرکت داشت۔ او همچنین سرپرستی حج در حکومت امویان در دوره پدرش را عهده‌دار بود۔ آغاز خلافت او، سبب ایجاد تنش‌هایی در میان مسلمانان شد۔ پیش از این معاویه در صلحش با حسن عهد کرده بود که پس از وی، خلافت به حسن یا حسین بن علی محول شود۔ این اختلاف‌ها تا به آنجا نزدیک شد که بنی‌امیه در آستانه سقوط قرار گرفت۔ عبدالله بن زبیر و حسین بن علی هر دو از مخالفین سرسخت یزید بودند که در مدینه از بیعت با او امتناع کردند۔ یزید در مواجهه با این مخالفت‌ها، حسین بن علی را در نبرد کربلا به قتل رسانید، به مکه و مدینه حمله برد و کعبه را آتش زد۔ او در منابع تاریخی اسلامی به بی‌بند و باری مشهور بوده است۔ | 
|
[۱۰] |
| ۸ | ۳ | 
|
معاویه بن یزید (۶۶۴ - ۶۸۴ م) |
۶۸۳ | ۶۸۴ | ۱ سال | پدر او یزید بن معاویه بود. نام مادر او به درستی در منابع گزارش نشده است۔ وی آخرین خلیفه از تیره سفیان در سلسله امویان بود۔ او به واسطه وصیت پدرش به خلافت رسید۔ برخی منابع از کناره‌گیری او از خلافت سخن گفته‌اند در حالی که این دیدگاه مخالفانی نیز دارد۔ مدت کوتاه خلافت او، تنها در دمشق و نواحی جنوبی سوریه به رسمیت شناخته شد و حتی برخی از بنی‌امیه به دنبال یافتن جایگزینی مناسب برای تصدی خلافت بعد از یزید بودند۔ دلیل درگذشت او نیز مشخص نیست۔ او بعد از خود جانشینی انتخاب نکرد و یا فرصتی برای این کار نیافت۔ مهمترین اقدام او در دوران خلافتش، جلوگیری از ادامه روند سرکوب شورشیان در حجاز بر علیه حکومت دمشق بود که به ضعف حکومت بنی‌امیه حتی در دمشق انجامید۔ | 
|
[۱۱] |
| ۹ | ۴ | 
|
مروان بن حکم (۶۲۳ - ۶۸۵ م) |
۶۸۴ | ۶۸۵ | ۱ سال | نام پدر او حکم بن ابی‌عاص بود. او پسرعموی عثمان بن عفان بود. استخلاف وی تغییر را در اصل و نسب دودمان اموی به‌وجود آورد، فرزندان حکم جانشین فرزندان ابوسفیان شدند. احتمالا او پیامبر اسلام را دیده و از صحابه بوده است. وی به کتب مقدس اطلاع داشته و از منشی‌های منصوب به دست عثمان بود. او در جنگ جمل در سپاه علی بود و در زمان خلافت معاویه، والی بحرین شد. او بیشتر دوران خلافتش را به عملیات‌های نظامی گذراند. تلاش‌های او منجر شد تا حکومت بنی‌امیه، تا ۶۰ سال دیگر تداوم یابد. | 
|
[۱۲] |
| ۱۰ | ۵ | 
|
عبدالملک بن مروان (۶۴۶ - ۷۰۵ م) |
۶۸۵ | ۷۰۵ | ۲۰ سال | پدر او مروان یکم و مادرش عایشه بنت معاویه بن مغیره بود. او در دوران خلافت معاویه و در سن ۱۶ سالگی، به فرماندهی سپاه مدینه بر علیه بیزانس منصوب شد۔ او پس از پدرش، به خلافت منصوب شد و بیشتر قبایل عرب خلافت او را پذیرفتند۔ او به دنبال ایجاد اتحادی در قبایل عرب بود۔ او برای بازپس‌گیری عراق تلاش‌های بسیاری کرد۔ او با خوارج نیز نبردهایی را تدارک دید۔ | 
|
[۱۳] |
| ۱۱ | ۶ | 
|
ولید بن عبدالملک (۶۶۸ - ۷۱۵ م) |
۷۰۵ | ۷۱۵ | ۱۰ سال | پدر او عبدالملک بن مروان و مادرش ولیده بنت عباس بود. او با وصیت پدرش به خلافت رسید۔ دوران او بیشتر در صلح داخلی و گسترش سیطره سلطنت گذرانده شد۔ از اقدامات مهم او، ساخت مسجد بزرگی در دمشق با سبک معماری مسجد النبی در مدینه بود۔ او همچنین مسجد النبی در مدینه را نیز بازسازی کرد۔ به سفارش پدرش، خلافت بعد از ولید باید به برادرش سلیمان می‌رسید، هرچند خود او قصد داشت تا پسرش را به خلافت گمارد۔ دوره خلافت او، با استحکام روز‌افزون حکومت امویان همراه بود و دوران موفقی در مجموع سلسله اموی برانداز شده است۔ | 
|
[۱۴] |
| ۱۲ | ۷ | 
|
سلیمان بن عبدالملک (۶۷۴ - ۷۱۷ م) |
۷۱۵ | ۷۱۷ | ۲ سال | پدر او عبدالملک بن مروان و مادرش ولیده بنت عباس بود و با خلیفه قبل رابطه برادری داشت. درباره سه دهه اول زندگانی سلیمان وجود ندارد. او در دوران خلافت ولید، فرماندار بخشی از فلسطین بود. خلافت به او به واسطه وصیت پدرش انجام شده بود. در وصیت پدر ابتدا به برادرش ولید و سپس به او به عنوان جانشین اشاره شده بود. | 
|
[۱۵] |
| ۱۳ | ۸ | 
|
عمر بن عبدالعزیز (۶۸۰ - ۷۲۰ م) |
۷۱۷ | ۷۲۰ | ۳ سال | پدر او عبدالعزیز بن مروان و مادرش ام‌عاصم لیلا بنت عاصم بن عمر بود. وی نوه مروان یکم و پسرعموی ولید یکم و سلیمان بن عبدالملک بود و از طرف مادری نتیجه عمر بن خطاب به حساب می‌آمد. او مدتی را والی مصر و قاضی مدینه بود. به خلافت رسیدن او هرچند اعتراض‌هایی را از جانب خاندان عبدالملک در پی داشت اما در نهایت همگان به خلافت او رضایت دادند. او را صلح‌طلب دانسته‌اند، چرا که نبرد در جبهه قسطنطنیه را با یک صلح، به پایان رساند؛ هرچند برخی اقدام او را در راستای منافع مالی این صلح می‌دانند. به طور کلی عمر بن عبدالعزیز را به سیاست‌های مالی می‌شناسند. | 
|
[۱۶] |
| ۱۴ | ۹ | 
|
یزید بن عبدالملک (۶۹۰ - ۷۲۴ م) |
۷۲۰ | ۷۲۴ | ۴ سال | پدر او را عبدالملک بن مروان و مادرش را عاتکه بنت یزید گزارش کرده‌اند. او در دوران خلافتش تنها به حجاز سفر کرده است و همواره در دمشق بوده است۔ او پیشتر توسط سلیمان بن عبدالملک به عنوان دومین جانشین معرفی شده بود از همین رو به خلافت گمارده شد۔ دوران خلافت او با مخالفت و اعتراض‌های مردم عراق به حکومت امویان همراه بود۔ در این دوره لشکرکشی‌هایی به سوی فرانسه، سیسیل و آناتولی صورت گرفت۔ یزید با هرگونه نماد مسیحی به مخالفت پرداخت و دستور تخریب آنها در تمام سرزمین‌های اسلامی را داد۔ | 
|
[۱۷] |
| ۱۵ | ۱۰ | 
|
هشام بن عبدالملک (۶۹۱ - ۷۴۳ م) |
۷۲۴ | ۷۴۳ | ۱۹ سال | پدر او عبدالملک بن مروان و مادرش فاطمه بنت هشام بود. دوره خلافت او، آخرین دوره شکوفایی و قدرت امویان بود. در دوران خلافت او، اختلافات و قیام‌های زیادی شکل گرفت و خلیفه به ساکت کردن آنان مبادرت ورزید. او تلاش بسیاری کرد تا پسر خود را به عنوان خلیفه بعدی معرفی کند اما با مخالفت‌ها مجبور شد تا از خلافت به نفع برادرزاده‌اش ولید بن یزید کناره‌گیری کند. او سرانجام به مرگ طبیعی درگذشت. او آخرین پسر عبدالملک بود که به حکومت رسید. | 
|
[۱۸] |
| ۱۶ | ۱۱ | 
|
ولید بن یزید (۷۰۹ - ۷۴۴ م) |
۷۴۳ | ۷۴۴ | ۱ سال | پدر او یزید بن عبدالملک بود. مادر او ام‌الحجج زینب بنت محمد بن یوسف بود. رابطه او با خلیفه قبلی، رابطه عمو و برادرزاده بود که یکدیگر علاقه‌مند بودند. آغاز خلافت او با تردیدهایی همراه بود. اما او با تمام مخالفان خود، به سختی برخورد کرد و برخی از آنان را پس از شلاق و شکنجه، به مناطق دوردست تبعید کرد. سرانجام او در سال ۱۲۶ ه۔ق ترور و کشته شد۔ | 
|
[۱۹] |
| ۱۷ | ۱۲ | 
|
یزید بن ولید (۷۰۱ - ۷۴۴ م) |
۷۴۴ | ۷۴۴ | ۶ ماه | پدر او را ولید یکم و مادرش را شاهدختی ایرانی دانسته‌اند. خود او نیز به اینکه نسلش از جانب مادری به یزدگرد می‌رسید، افتخار می‌کرد. از او به عنوان زاهد و صالح یاد کرده‌اند. او خود به تعیین خلیفه توسط شورا باور داشت و از خلافت پیشینیان خود انتقاد می‌کرد و شعار او، تصحیح ایرادات به جا مانده از حکومت‌های قبل از سلسله امویان بود. ظاهرا او به مرگ طبیعی و بر اثر بیماری درگذشت. | 
|
[۲۰] |
| ۱۸ | ۱۳ | 
|
ابراهیم بن ولید (؟ - ۷۵۰ م) |
۷۴۴ | ۷۴۴ | چند هفته | پدر او ولید یکم بود. پس از آنکه ولید بن یزید بر اثر یک سوء قصد کشته شد، یزید بن ولید به عنوان متهم این سوء قصد مورد شماتت قرار گرفت و مروان بن محمد به بهانه انتقام جان ولید، به سمت یزید بن ولید در حرکت شد. پس از انکه یزید درگذشت، مروان بن محمد همچنان به راه خود ادامه داد تا خلیفه جدید ابراهیم بن ولید را نیز سرنگون سازد. با بیعت کردن مردم دمشق با مروان، او رسما زمام حکومت را به دست گرفت و ابراهیم بن ولید را سرنگون ساخت. بسیاری از نویسندگان ابراهیم را در زمره خلفای اموی به حساب نیاورده‌اند. او در طول مدت کوتاه خلافتش، نبردهایی را برای بر سر کار ماندن به راه انداخت که در همه آنان شکست خورد. | [۲۱] | |
| ۱۹ | ۱۴ | 
|
مروان بن محمد (۶۹۲ - ۷۵۰ م) |
۷۴۴ | ۷۵۰ | ۶ سال | پدر او محمد بن مروان و از جانب پدری، نوه مروان یکم بود. مادر او به درستی در منابع مشخص نشده‌است. دوران حکومت او با درگیری‌های بسیاری همراه بود بارها تسلط او بر مناطق مختلفی دست به دست شد. این درگیری‌ها سرانجام باعث شد تا حکومت اموی به تزلزل دچار شده و با قیام‌های مخالفان، براندازی شود. او آخرین خلیفه اموی بود و به ضعف در حکومت‌داری متهم شده است. | 
|
[۲۲] |
خلافت عباسی (۷۵۰ – ۱۲۵۸ و ۱۲۶۱ – ۱۵۱۷)
خلفای بغداد (۲۵ ژانویه ۷۵۰ – ۲۰ فوریه ۱۲۵۸)
(توسط قلمروهای مسلمان از حاکمیت امویان در شبه‌جزیره ایبری و حاکمیت فاطمیان و موحدون در شمال آفریقا پذیرفته نشده‌است).[۲۳][۲۴]
| # | تصویر | نام سلطنتی | نام شخصی | میلاد | آغاز دوران | پایان دوران | وفات | والدین | یادداشت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۲۰ | 
|
سفاح | عبدالله ابوالعباس | ۷۲۱ | ۷۵۰ | ۱۰ ژوئن ۷۵۴ |
|
| |
| ۲۱ | .jpg)
|
منصور | ابوجعفر عبدالله | ۷۱۴ | ۱۰ ژوئن ۷۵۴ | ۷۷۵ |
|
| |
| ۲۲ | 
|
مهدی | ابوعبدالله محمد | ۷۴۴/۷۴۵ | ۷۷۵ | ۴ اوت ۷۸۵ |
|
| |
| ۲۳ | 
|
هادی | ابومحمد موسیٰ | ۷۶۴ | اوت ۷۸۵ | ۱۴ سپتامبر ۷۸۶ | |||
| ۲۴ | 
|
رشید | هارون | ۷۶۴/۷۶۶ | ۱۴ سپتامبر ۷۸۶ | ۲۴ مارس ۸۰۹ | |||
| ۲۵ | .jpg)
|
امین | محمد | ۷۸۷ | مارس ۸۰۹ | ۲۴/۲۵ سپتامبر ۸۱۳ |
|
||
| ۲۶ | 
|
مأمون | ابوجعفر عبدالله | ۱۳/۱۴ سپتامبر ۷۸۶ | سپتامبر ۸۱۳ | ۹ اوت ۸۳۳ |
|
||
| ۲۷ | .jpg)
|
معتصم | ابواسحاق محمد | اکتبر ۷۹۶ | ۹ اوت ۸۳۳ | ۵ ژانویه ۸۴۲ |
|
||
| ۲۸ | 
|
واثق | ابوجعفر هارون | ۸۱۱–۸۱۳ | ۵ ژانویه ۸۴۲ | ۱۰ اوت ۸۴۷ |
|
||
| ۲۹ | 
|
متوکل | جعفر | فوریه/مارس ۸۲۲ | ۱۰ اوت ۸۴۷ | ۱۱ دسامبر ۸۶۱ (ترور شد) |
|
||
| ۳۰ | 
|
منتصر | ابوجعفر محمد | نوامبر ۸۳۷ | ۸۶۱ | ۷ یا ۸ ژوئن ۸۶۲ |
| ||
| ۳۱ | 
|
مستعین | احمد | ۸۳۶ | ۸۶۲ | ۸۶۶ (اعدام شد) |
| ||
| ۳۲ | 
|
معتز | – | ۸۴۷ | ۸۶۶ | ۸۶۹ | |||
| ۳۳ | 
|
مهتدی | ابواسحاق محمد | ۸۶۹ | ۲۱ ژوئن ۸۷۰ |
| |||
| ۳۴ | 
|
معتمد | ابوالعباس احمد | ۸۴۲ | ۲۱ ژوئن ۸۷۰ | ۱۵ اکتبر ۸۹۲ | |||
| ۳۵ | 
|
معتضد | ابوالعباس احمد | ۸۵۴/۸۶۱ | اکتبر ۸۹۲ | ۵ آوریل ۹۰۲ |
|
| |
| ۳۶ | 
|
مکتفی | ابواحمد علی | ۸۷۷/۸۷۸ | ۵ آوریل ۹۰۲ | ۱۳ اوت ۹۰۸ | |||
| ۳۷ | 
|
مقتدر | ابوالفضل جعفر | ۸۹۵ | ۱۳ اوت ۹۰۸ | ۹۲۹ | ۳۱ اکتبر ۹۳۲ (کشته شد) |
| |
| ۳۸ | 
|
قاهر | ابومنصور محمد | ۸۹۹ | ۹۲۹ | ۹۵۰ | |||
| (۳۷) |
|
مقتدر | ابوالفضل جعفر | ۸۹۵ | ۹۲۹ | ۳۱ اکتبر ۹۳۲ (کشته شد) |
| ||
| (۳۸) |
|
قاهر | ابومنصور محمد | ۸۹۹ | ۳۱ اکتبر ۹۳۲ | ۹۳۴ | ۹۵۰ | ||
| ۳۹ | 
|
راضی | ابوالعباس محمد | دسامبر ۹۰۹ | ۹۳۴ | ۲۳ دسامبر ۹۴۰ | |||
| ۴۰ | 
|
متقی | ابواسحاق ابراهیم | ۹۰۸ | ۹۴۰ | ۹۴۰ | ژوئیه ۹۶۸ |
|
|
| ۴۱ | مستکفی | عبدالله | ۹۰۵ | سپتامبر ۹۴۴ | ژانویه ۹۴۶ | سپتامبر/اکتبر ۹۴۹ | |||
| ۴۲ | مطیع | ابوالقاسم الفضل | ۹۱۴ | ژانویه ۹۴۶ | ۹۷۴ | ||||
| ۴۳ | طائع | – | ۹۳۲ | ۹۷۴ | ۹۹۱ | ۳ اوت ۱۰۰۳ | |||
| ۴۴ | 
|
قادر | – | ۹۴۷ | ۱ نوامبر ۹۹۱ | ۲۹ نوامبر ۱۰۳۱ |
|
||
| ۴۵ | قائم | – | ۱۰۰۱ | ۲۹ نوامبر ۱۰۳۱ | ۲ آوریل ۱۰۷۵ | ||||
| ۴۶ | مقتدی | – | ۱۰۵۶ | ۲ آوریل ۱۰۷۵ | فوریه ۱۰۹۴ |
|
|||
| ۴۷ | مستظهر | – | آوریل/مه ۱۰۷۸ | فوریه ۱۰۹۴ | ۶ اوت ۱۱۱۸ | ||||
| ۴۸ | مسترشد | – | آوریل/مه ۱۰۹۲ | ۶ اوت ۱۱۱۸ | ۲۹ اوت ۱۱۳۵ | ||||
| ۴۹ | راشد | – | ۱۱۰۹ | ۲۹ اوت ۱۱۳۵ | ۱۱۳۶ | ۶ ژوئن ۱۱۳۸ (توسط حشاشین کشته شد) |
|||
| ۵۰ | 
|
مقتفی | – | ۹ مارس ۱۰۹۶ | ۱۱۳۶ | ۱۲ مارس ۱۱۶۰ | |||
| ۵۱ | مستنجد | – | ۱۱۲۴ | ۱۲ مارس ۱۱۶۰ | ۲۰ دسامبر ۱۱۷۰ |
|
|||
| ۵۲ | مستضی | حسن | ۱۱۴۲ | ۲۰ دسامبر ۱۱۷۰ | ۳۰ مارس ۱۱۸۰ | ||||
| ۵۳ | ناصر | – | ۶ اوت ۱۱۵۸ | ۲ مارس ۱۱۸۰ | ۵ اکتبر ۱۲۲۵ |
|
|||
| ۵۴ | ظاهر | – | ۱۱۷۶ | ۵ اکتبر ۱۲۲۵ | ۱۱ ژوئیه ۱۲۲۶ | ||||
| ۵۵ | مستنصر | ابوجعفر | ۱۷ فوریه ۱۱۹۲ | ۱۱ ژوئیه ۱۲۲۶ | ۲ دسامبر ۱۲۴۲ | ||||
| ۵۶ | 
|
مستعصم | – | ۱۲۱۳ | ۲ دسامبر ۱۲۴۲ | ۲۰ فوریه ۱۲۵۸ |
| ||
| فاصله میان حکومت | |||||||||
در طی دوران بعدی فرمانروایی عباسیان، حاکمان مسلمان از عناوین دیگر مانند سلطان استفاده می‌کردند.
خلفای قاهره (۱۳ ژوئن ۱۲۶۱ – ۲۲ ژانویه ۱۵۱۷)
عباسیان قاهره تا حد بسیاری خلفای تشریفاتی تحت سرپرستی (و پشتیبانی) سلطنت مملوک که پس از سقوط دودمان ایوبی در مصر ایجاد شدند بودند.[۲۷][۲۸]
| # | نام سلطنتی | نام شخصی | دوران | والدین | یادداشت |
|---|---|---|---|---|---|
| ۵۷ | مستنصر دوم | ابوالقاسم احمد | ۲۶ ژوئن ۱۲۶۱ – ۲۸ نوامبر ۱۲۶۱ |
| |
| ۵۸ | حاکم یکم | ابوعبدالله محمد | ۱۶ نوامبر ۱۲۶۲ – ۱۹ ژانویه ۱۳۰۲ |
|
|
| ۵۹ | مستکفی یکم | ابوالربیع سلیمان | ۲۰ ژانویه ۱۳۰۲ – فوریه ۱۳۴۰ | ||
| ۶۰ | واثق یکم | ابواسحاق ابراهیم | فوریه ۱۳۴۰ – ۱۷ ژوئن ۱۳۴۱ |
|
|
| ۶۱ | حاکم دوم | ابوالعباس احمد | ۱۳۴۱ – ۱۳۵۲ | ||
| ۶۲ | معتضد یکم | ابوبکر | ۱۳۵۲ – ۱۳۶۲ | ||
| ۶۳ | متوکل یکم | ابوعبدالله محمد | ۱۳۶۲– ۱۳۷۷ | ||
| ۶۴ | مستعصم یکم | ابویحیی زکریا | ۱۳۷۷ | ||
| (۶۳) | متوکل یکم | ابوعبدالله محمد | ۱۳۷۷ – ۱۳۸۳ | ||
| ۶۵ | واثق دوم | عمر | سپتامبر ۱۳۸۳ – ۱۳ نوامبر ۱۳۸۶ | ||
| (۶۴) | مستعصم | ابویحیی زکریا | ۱۳۸۶ – ۱۳۸۹ | ||
| (۶۳) | متوکل یکم | ابوعبدالله محمد | ۱۳۸۹ – ۹ ژانویه ۱۴۰۶ | ||
| ۶۶ | مستعین | ابوالفضل العباس | ۲۲ ژانویه ۱۴۰۶ – ۹ مارس ۱۴۱۴ |
|
|
| ۶۷ | معتضد دوم | ابوالفتح داوود | ۱۴۱۴ – ۱۴۴۱ |
|
|
| ۶۸ | مستکفی دوم | ابوالربیع سلیمان | ۱۴۴۱ – ۲۹ ژانویه ۱۴۵۱ | ||
| ۶۹ | قائم | ابوالبقا حمزه | ۱۴۵۱ – ۱۴۵۵ | ||
| ۷۰ | مستنجد | ابوالمحاسن یوسف | ۱۴۵۵ – ۷ آوریل ۱۴۷۹ | ||
| ۷۱ | متوکل دوم | ابوالعز عبدالعزیز | ۵ آوریل ۱۴۷۹ – ۲۷ سپتامبر ۱۴۹۷ |
|
|
| ۷۲ | مستمسک | ابوالصبر | ۱۴۹۷ – ۱۵۰۸ | ||
| ۷۳ | متوکل سوم | محمد | ۱۵۰۸ – ۱۵۱۶ | ||
| (۷۲) | مستمسک | ابوالصبر | ۱۵۱۶ – ۱۵۱۷ | ||
| (۷۳) | متوکل سوم | محمد | ۱۵۱۷ |
|
خلافت عثمانی (۱۵۱۷ – ۳ مارس ۱۹۲۴)
رئیس دودمان عثمانی تنها عنوان سلطان را عهده‌دار بود، اما طولی نکشید که عناوین بسیاری را به همراهی گرفت.[۲۹][۳۰] اما عثمانیان به‌رغم جایگاهشان در جهان اسلام تا قبل از فتح مصر و سقوط ممالیک خلیفه نبودند و به طور رسمی و حقیقی از زمان سلیم اول خلافت را به دست گرفتند.[۳۱]
| # | پرتره | طغرا | نام | دوران | والدین | یادداشت |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۷۴ | 
|
|
سلیم یکم | ۱۵۱۷ – ۲۱ سپتامبر ۱۵۲۰ |
| |
| ۷۵ | 
|
|
سلیمان یکم | ۳۰ سپتامبر ۱۵۲۰ – ۶/۷ سپتامبر ۱۵۶۶ |
|
|
| ۷۶ | 
|
|
سلیم دوم | ۲۹ سپتامبر ۱۵۶۶ – ۲۱ دسامبر ۱۵۷۴ |
|
|
| ۷۷ | 
|
|
مراد سوم | ۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ – ۱۶ ژانویه ۱۵۹۵ |
|
|
| ۷۸ | _Enthroned,_Attended_by_Two_Janissaries_LACMA_M.85.237.34.jpg)
|
|
محمد سوم | ۲۷ ژانویه ۱۵۹۵ – ۲۰ یا ۲۱ دسامبر ۱۶۰۳ |
|
|
| ۷۹ | 
|
|
احمد یکم | ۲۱ دسامبر ۱۶۰۳ – ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ |
|
|
| ۸۰ | .jpg)
|
|
مصطفی یکم | ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ – ۲۶ فوریه ۱۶۱۸ |
|
|
| ۸۱ | 
|
|
عثمان دوم | ۲۶ فوریه ۱۶۱۸ – ۱۹ مه ۱۶۲۲ |
|
|
| (۸۰) |
|
|
مصطفی یکم | ۲۰ مه ۱۶۲۲ – ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳ |
|
|
| ۸۲ | 
|
|
مراد چهارم | ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳ – ۸ یا ۹ فوریه ۱۶۴۰ |
|
|
| ۸۳ | 
|
|
ابراهیم | ۹ فوریه ۱۶۴۰ – ۸ اوت ۱۶۴۸ |
|
|
| ۸۴ | 
|
|
محمد چهارم | ۸ اوت ۱۶۴۸ – ۸ نوامبر ۱۶۸۷ |
|
|
| ۸۵ | 
|
|
سلیمان دوم | ۸ نوامبر ۱۶۸۷ – ۲۲ ژوئن۱۶۹۱ |
|
|
| ۸۶ | 
|
|
احمد دوم | ۲۲ ژوئن ۱۶۹۱ – ۶ فوریه ۱۶۹۵ |
|
|
| ۸۷ | 
|
|
مصطفی دوم | ۶ فوریه ۱۶۹۵ – ۲۲ اوت ۱۷۰۳ |
|
|
| ۸۸ | 
|
|
احمد سوم | ۲۲ اوت ۱۷۰۳ – ۱ یا ۲ اکتبر ۱۷۳۰ |
|
|
| ۸۹ | 
|
|
محمود یکم | ۲ اکتبر ۱۷۳۰ – ۱۳ دسامبر ۱۷۵۴ |
|
|
| ۹۰ | 
|
|
عثمان سوم | ۱۳ دسامبر ۱۷۵۴ – ۲۹ یا ۳۰ اکتبر ۱۷۵۷ |
|
|
| ۹۱ | 
|
|
مصطفی سوم | ۳۰ اکتبر ۱۷۵۷ – ۲۱ ژانویه ۱۷۷۴ |
|
|
| ۹۲ | 
|
|
عبدالحمید یکم | ۲۱ ژانویه ۱۷۷۴ – ۶ یا ۷ آوریل ۱۷۸۹ |
|
|
| ۹۳ | 
|
|
سلیم سوم | ۷ آوریل ۱۷۸۹ – ۲۹ مه ۱۸۰۷ |
|
|
| ۹۴ | 
|
|
مصطفی چهارم | ۲۹ مه ۱۸۰۷ – ۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸ |
|
|
| ۹۵ | 
|
|
محمود دوم | ۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸ – ۱ ژوئیه ۱۸۳۹ |
|
|
| ۹۶ | 
|
|
عبدالمجید یکم | ۱ ژوئیه ۱۸۳۹ – ۲۵ ژوئن ۱۸۶۱ |
|
|
| ۹۷ | .jpg)
|
|
عبدالعزیز یکم | ۲۵ ژوئن ۱۸۶۱ – ۳۰ مه ۱۸۷۶ |
|
|
| ۹۸ | 
|
|
مراد پنجم | ۳۰ مه ۱۸۷۶ – ۳۱ اوت ۱۸۷۶ |
|
|
| ۹۹ | 
|
|
عبدالحمید دوم | ۳۱ اوت ۱۸۷۶ – ۲۷ آوریل ۱۹۰۹ |
|
|
| ۱۰۰ | 
|
|
محمد پنجم | ۲۷ آوریل ۱۹۰۹ – ۳ ژوئیه ۱۹۱۸ |
|
|
| ۱۰۱ | 
|
|
محمد ششم | ۴ ژوئیه ۱۹۱۸ – ۱ نوامبر ۱۹۲۲ |
|
|
| ۱۰۲ | 
|
— [c] |
عبدالمجید دوم | ۱۸ نوامبر ۱۹۲۲ – ۳ مارس ۱۹۲۴ |
|
|
خلافت‌های غیرجامع
خلافت‌ها به‌طور شرعی توسط اکثریت مسلمانان پذیرفته نشده‌است.
خلافت ابن‌زبیر (۶۸۴–۶۹۲)
عبدالله بن زبیر، خواهرزادهٔ عایشه، سومین همسر محمد بن عبدالله شورشی را علیه خلافت اموی در سال ۶۸۴ میلادی رهبری می‌نمود. او خود را در مکه خلیفه اعلام کرد توسط حجاج بن یوسف بعد از شش‌ماه محاصره در سال ۶۹۲ میلادی شکست خورد و کشته شد.
خلافت اموی قرطبه (۹۲۹–۱۰۳۱)
(به‌طور جهانی پذیرفته نشده؛ قدرت واقعی محدود به اسپانیا و بخش‌هایی از مغرب می‌شد)[۴۹][۵۰]
| نام | دوران | والدین | یادداشت |
|---|---|---|---|
| عبدالرحمن سوم | ۹۲۹–۹۶۱ |
|
|
| حکم دوم | ۹۶۱–۹۷۶ |
|
|
| هشام دوم حکم | ۹۷۶–۱۰۰۹ | ||
| محمد دوم | ۱۰۰۹ |
|
|
| سلیمان بن حکم | ۱۰۰۹–۱۰۱۰ |
|
|
| هشام دوم حکم | ۱۰۱۰–۱۰۱۳ | ||
| سلیمان بن حکم | ۱۰۱۳–۱۰۱۶ |
|
|
| عبدالرحمن چهارم | ۱۰۲۱–۱۰۲۲ |
|
|
| عبدالرحمن پنجم | ۱۰۲۲–۱۰۲۳ |
|
|
| محمد سوم | ۱۰۲۳–۱۰۲۴ |
|
|
| هشام سوم | ۱۰۲۷–۱۰۳۱ |
|
خلافت فاطمی (۹۰۹–۱۱۷۱)
(فاطمیان متعلق به شاخهٔ اسماعیلی از تشیع اسلام بودند و از این رو توسط اکثریت سنی‌ها به رسمیت شناخته نشده‌اند، چه مباحثشان در قلمروهایشان، یا از دولت‌های همسایه).[۵۱][۵۲]
| نام | دوران | والدین | یادداشت |
|---|---|---|---|
| مهدی بالله
ابومحمد عبیدالله |
۹۰۹–۹۳۴ |
|
|
| قائم بأمرالله
ابوالقاسم محمد |
۹۳۴–۹۴۶ | ||
| منصور بالله
ابوطاهر اسماعیل |
۹۴۶–۹۵۳ | ||
| معز لدین‌الله
ابوتمیم معد |
۹۵۳–۹۷۵ | در طی حاکمیتش مصر ضمیمهٔ خاک فاطمیان شد | |
| عزیز بالله
ابومنصور نزار |
۹۷۵–۹۹۶ | ||
| حاکم بأمرالله
ابوعلی منصور |
۹۹۶–۱۰۲۱ | ||
| ظاهر بالله
ابوالحسن علی |
۱۰۲۱–۱۰۳۶ | ||
| مستنصر بالله
ابوتمیم معد |
۱۰۳۶–۱۰۹۴ | ||
| مستعلی بالله
ابوالقاسم احمد |
۱۰۹۴–۱۱۰۱ | نزاع‌ها برای جانشینی وی به نزاری شکاف یافت | |
| آمر بأحکام‌الله
ابوعلی منصور |
۱۱۰۱–۱۱۳۰ | فرمانروایان فاطمی مصر پس از وی به‌عنوان امام در اسماعیلیه مستعلوی طیبی شناخته نمی‌شوند | |
| حافظ لدین‌الله
ابوالمیمون عبدالمجید |
۱۱۳۰–۱۱۴۹ |
|
|
| ظافر بأمرالله
ابومنصور اسماعیل |
۱۱۴۹–۱۱۵۴ | ||
| فائز بنصرالله
ابوالقاسم عیسی |
۱۱۵۴–۱۱۶۰ |
|
|
| عاضد لدین‌الله
ابومحمد عبدالله |
۱۱۶۰–۱۱۷۱ |
|
خلافت موحدون (۱۱۴۵–۱۲۶۹)
(به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌است، نواحی اصلی در شمال آفریقا و شبه‌جزیرهٔ ایبری بودند)[۵۳][۵۴]
| نام | دوران |
|---|---|
| عبدالمؤمن بن علی کومی | ۱۱۴۵–۱۱۶۳ |
| ابویعقوب یوسف بن عبدالمؤمن | ۱۱۶۳–۱۱۸۴ |
| ابویوسف یعقوب بن یوسف منصور | ۱۱۸۴–۱۱۹۹ |
| ناصر لدین‌الله محمد بن منصور | ۱۱۹۹–۱۲۱۳ |
| ابویعقوب یوسف مستنصر | ۱۲۱۳–۱۲۲۴ |
| ابومحمد عبدالواحد بن یوسف | ۱۲۲۴ |
| ابومحمد عبدالله عادل | ۱۲۲۴–۱۲۲۷ |
| ابوزکریا معتصم یحیی بن ناصر | ۱۲۲۷–۱۲۳۵ |
| ابوالعلا مأمون ادریس بن منصور | ۱۲۲۷–۱۲۳۲ |
| ابومحمد رشید عبدالواحد بن مأمون | ۱۲۳۲–۱۲۴۲ |
| حسن معتضد بالله سعید بن مأمون | ۱۲۴۲–۱۲۴۸ |
| ابوحفص مرتضی عمر بن ابی‌ابراهیم | ۱۲۴۸–۱۲۶۶ |
| ابوالعلا واثق بالله ادریس بن محمد | ۱۲۶۶–۱۲۶۹ |
خلافت سوکوتو (۱۸۰۴–۱۹۰۳)
(به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌است، مناطق اصلی در غرب آفریقا بود)
توسط محقق اسلامی و رهبر دینی عثمان دان فودیو در طی جنگ فولانی (شناخته‌شده با نام جهاد فولانی) ایجاد شد، که کاستن شیوه‌های دینی پیشااسلامی را جستجو کرد و شکل شدیدی از اسلام را در احتیاط خلافت گسترش داد.
امپراتوری‌های بورنو و سنغای
فرمانروایان متعددی در غرب آفرقا عنوان خلیفه را داشتند. مای علی غاجی بن دوناما نخستین فرمانروای امپراتوری بورنو بود که عنوان را عهده‌دار شد. اسکیا محمد یکم از امپراتوری سنغای هم در دوران نزدیک وی این عنوان را داشت.
خلافت‌های غیرجامع اعلام‌شده پس از ۱۹۰۰
خلافت شریفیان (۱۹۲۴–۱۹۲۵)
آخرین تلاش در بازگرداندن مقام و شیوهٔ خلافت با بازشناخت جامع توسط شریف حسین بن علی قتادی، پادشاه حجاز و شریف مکه، که هر دو مقام را در ۱۱ مارس ۱۹۲۴ در دست گرفت و آن را تا ۳ اکتبر ۱۹۲۴، هنگامی که از سلطنت به‌نفع فرزندش علی بن حسین هاشمی کناره‌گیری نمود، که مقام و شیوهٔ خلافت را نمی‌پذیرفت، صورت گرفت. با این حال، ادعای شریف حسین برای خلافت پذیرفته نشده‌بود، و در ۱۹۲۵ او توسط قواهای عبدالعزیز آل سعود از حجاز رانده‌شد که ناشی از عدم حمایت و پشتیبانی وی از شریعت بود. او به نگه‌داشتن عنوان خلیفه در طی زندگی باقی در تبعید وی، تا هنگام مرگش در سال ۱۹۳۱ ادامه‌داد. همانند خلفای اموی، عباسی و فاطمی، او از طریق نوهٔ محمد، حسن بن علی مجتبی، از اولاد و نسل او بود؛ البته امویان و عباسیان پسرعموزاده‌های وی بودند.
داعش (۲۰۱۴–اکنون)
-
پرچم داعش (پرچم القاعده).
-
![مناطقی که تحت کنترل داعش هستند. مناطقی که داعش ادعای حاکمیت آنجا را دارد.[۵۵]](/w/images/thumb/d/de/Territorial_control_of_the_ISIS.svg/157px-Territorial_control_of_the_ISIS.svg.png)
مناطقی که تحت کنترل داعش هستند. مناطقی که داعش ادعای حاکمیت آنجا را دارد.[۵۵]
-
مناطقی که تحت کنترل ولایت سودان غربی هستند. (در ۱۰ آوریل ۲۰۱۵)
-
گسترده‌ترین حالت ولایت سودان غربی (در ژانویهٔ ۲۰۱۵)
![مناطقی که تحت کنترل داعش هستند. مناطقی که داعش ادعای حاکمیت آنجا را دارد.[۵۵]](/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Territorial_control_of_the_ISIS.svg)
در تاریخ ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴، دولت اسلامی در عراق و شام (داعش) سعی بر این کرد که خود را «حکومت اسلامی» و رهبرش ابوبکر بغدادی را «خلیفه ابراهیم» بخواند.[۵۶][۵۷] اعتبار این خلافت توسط دیگر قدرت‌های اسلامی بیرون از مناطق ۱۰ میلیون نفری[۵۸] تحت کنترل داعش به‌رسمیت شناخته نشده‌است.[۵۹]
در تاریخ ۲۴ اوت ۲۰۱۴، رهبر بوکو حرام در نیجریه، ابوبکر شکائو، به‌همین ترتیب یک خلافت را اعلام کرد. ظاهراً، این غیرواضح است که آیا شکائو گروهش را بخشی از داعش اعلام‌کرده یا می‌خواهد یک خلافت جداگانه در نیجیه به راه بیندازد.[۶۰]
غیرسیاسی
خلافت احمدیه (۱۹۰۸–اکنون)
خلیفهٔ مسیح (عربی: خلیفة المسیح؛ فارسی: جانشین مسیح) یا خلیفهٔ جماعت احمدیه[۶۱] رهبر روحانی و سازمانیِ انتخاب‌شدهٔ جماعت جهانی احمدیه است و جانشین میرزا غلام احمد از قادیان است که در جماعتشان مهدی و مسیحا شمرده می‌شود. باور بر این است که خلیفه به‌صورت الهی هدایت شده و همچنین توسط برخی از اعضای جماعت احمدیه به‌عنوان امیرالمؤمنین معرفی شده‌است. خلیفهٔ مسیح پنجم و کنونی میرزا مسرور احمد است. سایر بخش‌های اعظم اسلام که شیعه و سنی هستند، به این سامانهٔ خلافت باور ندارند.
پانویس
ارجاعات
- ↑ WATT, “ABO BAKR”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ میرابوالقاسمی، «خلافت»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ Levi Della Vida, “UMAR (I) B. AL-KHATTAB”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Madelung, Succession to Muhammad, 80-81.
- ↑ Levi Della Vida, “UTHMAN B. 'AFFAN”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Veccia Vaglieri, “Alī b. Abī Ṭālib”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Veccia Vaglieri, “HASAN B. ALI B. ABl TALIB”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ حشمتی و ناجی، «خلفای راشدین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ Hinds, “MUCAWIYA I”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Hawting, “YAZlD (I) B. MUCAWIYA”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Bosworth, “MUCAWIYA II”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Bosworth, “MARWAN I”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Gibb, “CABD AL-MALIK B. MARWAN”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Kennedy, “AL-WALID (I) b. Abd al-Malik”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Eisner, “SULAYMAN B. ABD AL-MALIK”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Cobb, “UMAR (II) B. ABD AL-AZIZ”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Lammens, “YAZID (II) B. ABD AL-MALIK”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Gabrieli, “HISHAM”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Kennedy, “AL-WALID (II) b. Yazid”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Hawting, “YAZID (III) B. AL-WALID”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Cremonese, “IBRAHIM B. AL-WALlD”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Hawting, “MARWAN II”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ , pp. 12–13
- ↑ , pp. 6–7
- ↑ Al-Mudaffar, Sheikh Muhammad Al-Hussein. Imam Jafar Sadiq. p. 291.
- ↑ ibn Maja (1368). al-Sunan, II.
- ↑ , p. 7
- ↑ [, p. 3
- ↑ , p. 195
- ↑ , pp. 239–240
- ↑ Lambton, Ann; Lewis, Bernard (1995). The Cambridge History of Islam: The Indian sub-continent, South-East Asia, Africa and the Muslim west. Vol. 2. Cambridge University Press. p. 320. ISBN 978-0-521-22310-2. Retrieved 14 March 2015.
- ↑ "Yavuz Sultan Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Kanuni Sultan Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan II. Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan III. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan III. Mehmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan I. Ahmed". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ "Sultan I. Mustafa". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan II. Osman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan IV. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan II. Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan II. Ahmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan I. Mahmud Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan I. Abdülhamit Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ "Sultan VI. Mehmed Vahdettin Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
- ↑ As̜iroğlu 1992, p. 13
- ↑ As̜iroğlu 1992, p. 17
- ↑ As̜iroğlu 1992, p. 14
- ↑ Lane-Poole 2004, p. 21
- ↑ Bosworth 2004, p. 11
- ↑ Lane-Poole 2004, p. 71
- ↑ Bosworth 2004, p. 63
- ↑ Lane-Poole 2004, p. 47
- ↑ Bosworth 2004, p. 39
- ↑ "Battle for Iraq and Syria in maps". BBC News. 3 December 2014. Retrieved 5 December 2014.
- ↑ Adam Withnall (2014-06-30). "Iraq crisis: Isis declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East - Middle East - World". The Independent. Retrieved 2014-07-04.
- ↑ "ISIS Spokesman Declares Caliphate, Rebrands Group as "Islamic State"". SITE Institute. 29 June 2014. Retrieved 29 June 2014.
{{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in:|publisher=(help) - ↑ "Islamic State-controlled parts of Syria, Iraq largely out of reach: Red Cross". 13 March 2015 – via Reuters.
- ↑ Yusuf al-Qaradawi stated: "[The] declaration issued by the Islamic State is void under sharia and has dangerous consequences for the Sunnis in Iraq and for the revolt in Syria", adding that the title of caliph can "only be given by the entire Muslim nation", not by a single group. Strange, Hannah (5 July 2014). "Islamic State leader Abu Bakr al-Baghdadi addresses Muslims in Mosul". The Telegraph. Retrieved 6 July 2014.
- ↑ Boko Haram leader declares Islamic caliphate in Nigeria , Washington Times, 24 August 2014.
- ↑ http://www.caliphofislam.com بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۱۲-۱۹ توسط Wayback Machine
منابع
- حشمتی، فریده؛ ناجی، محمدرضا (۱۳۷۵). «خلفای راشدین». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- میرابوالقاسمی، رقیه (۱۳۷۵). «خلافت». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- Robinson, Chase F (2011). The New Cambridge History of Islam (به انگلیسی). Cambridge University Press.
- WATT, W. Montgomery (2009). "ABO BAKR". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
- Levi Della Vida, G; Bonner, M (2009). "UMAR (I) B. AL-KHATTAB". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 10 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
- Levi Della Vida, G; Bonner, M (2009). "UTHMAN B. 'AFFAN". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 10 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
- Veccia Vaglieri, Laura (2009). "ʿAlī b. Abī Ṭālib". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
- Veccia Vaglieri, Laura (2009). "HASAN B. ALI B. ABl TALIB". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 3 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
- Bosworth, Clifford Edmund (1986). "MUCAWIYA II". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 7 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 268-269.
- Bosworth, Clifford Edmund (1986). "MARWAN I". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 6 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 621-623.
- Cobb, Paul M (1986). "UMAR (II) B. ABD AL-AZIZ". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 10 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 821-822.
- Cremonese, V. (1986). "IBRAHIM B. AL-WALlD". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 3 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 990-991.
- Eisner, R (1986). "SULAYMAN B. ABD AL-MALIK". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 9 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 821-822.
- Gibb, H. A. R (1986). "ABD AL-MALIK B. MARWAN". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 76.
- Gabrieli, Francesco (1986). "HISHAM". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 3 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 593-595.
- Hawting, G. R (1986). "YAZlD (I) B. MU'AWIYA". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 309-311.
- Hawting, G. R (1986). "MARWAN II". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 6 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 623-625.
- Hawting, G. R (1986). "YAZID (III) B. AL-WALID". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 311-312.
- Hinds, James M (1986). "MUCAWIYA I". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 7 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 263-268.
- Kennedy, H. (1986). "AL-WALID (I) b. Abd al-Malik". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 127.
- Kennedy, H. (1986). "AL-WALID (II) b. Yazid". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 127-128.
- Lammens, H. (1986). "YAZID (II) B. ABD AL-MALIK". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 311.
| ||||||||||||||||||
.svg)
