بدون جعبه اطلاعات
بدون تصویر
غیراستاندارد

جانشینی محمد

از اسلامیکال
(تغییرمسیر از جانشین محمد)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

با مرگ محمد، جامعه اسلامی برای تعیین جانشین او دچار اختلاف شد. به عقیده ریزوی فایزر، این مشکل به جهت عدم صراحت پیامبر اسلام به جانشین خود بوده است. با این وجود شیعیان بر این باورند که محمد در غدیر خم، به صراحت از علی به عنوان جانشین خویش یاد کرده است و در مقابل اهل سنت این مراسم را برای آشتی دادن علی با کسانی می‌دانست که از علی خوششان نمی‌آمد.[۱]

ماجرای غدیر خم

رخداد غدیر به عقیده شیعیان و در برخی از منابع معتبر اهل سنت؛ چنین گزارش شده است که پیامبر اسلام، در بازگشت از حجة الوداع به همه مسلمانانی که در مراسم حج همراه او شرکت داشتند؛ فرمان داد تا در غدیر خم جمع شوند. او پس از خواندن نماز جماعت با مسلمانان به ایراد خطبهای در آنجا پرداخت که در طی این خطبه و با گفتن عبارت معروف «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه»[یادداشت ۱] پسر عمو و داماد خود را به جانشینی پس از خویش منصوب کرد. بنابه نقل منابع شیعی، محمد از جمعیت حاضر در غدیر که از ۱۲۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ نفر گزارش شده‌اند؛ برای خلافت علی بن ابی‌طالب بیعت گرفت.[۲]

به گزارش امینی محقق شیعی، بزرگداشت این رویداد و عید قرار گرفتن روز غدیر با عمل پیامبر اسلام از همان روز آغاز شده است. بنابه گفته او، محمد پس از سخنرانی‌اش به همه مسلمانان حاضر که در میانشان ابوبکر، عمر و بزرگان قریش و انصار بودند؛ امر کرد که به علی تبریک بگویند. این امر به زنان پیامبر[یادداشت ۲] نیز بوده است که آنان هم بر علی وارد شده و جانشینی‌اش را به او تبریک می‌گویند.[۳] پس از پیامبر، در سخنان امامان شیعه به عید بودن روز غدیر تصریح و به تکریم آن تأکید شده است. همچنین آنان در این زمینه پیروانشان را به رعایت آداب و انجام اعمال مخصوصی سفارش کرده‌اند.[۴]

ماجرای سقیفه

پس از درگذشت محمد، مهاجرین و انصار در محلی به نام سقیفه بنی‌ساعده در مدینه اجتماع کردند تا راه‌حلی برای تعیین جانشین محمد پیدا نمایند.[۵][۶] در نهایت و پس از نزاع و اختلاف بر سر جانشین پیامبر اسلام، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت شد. این رویداد به بیعت سقیفه مشهور شد و انتقادهایی را به همراه داشت. بنیاد مشروعیت خلافت ابوبکر از جانب اهل سنت، اجماع اهل حل و عقد در نظر گرفته می‌شود. در برابر شیعیان نخستین که طرفداران علی بن ابی‌طالب بودند، بر وصیت محمد برای جانشینی علی تأکید داشتند و قرابت و سبقت او در اسلام را به عنوان اولویت او برای خلافت می‌دانستند و از همین رو تا مدت‌ها از بیعت با ابوبکر استنکاف کردند.[۷] طبری در تاریخ خود نقل کرده است که گروهی از مخالفان ابوبکر از جمله زبیر در خانهٔ فاطمه گرد آمدند و عمر با تهدید به آتش زدن خانه، آن‌ها را بیرون کشاند. علی بعداً مکرر می‌گفت که اگر چهل یاور داشت قیام می‌کرد.[۸] لئورا وچا ولیری در دانشنامه اسلام معتقد است که ماجرای رویدادهای خانه فاطمه زهرا، هرچند ممکن است با توضیحات اضافی همراه باشد، اما از جهت وقوع تاریخی قابل انکار نیست.[۹] به نوشته پوناوالا علی و بنی‌هاشم تا قبل از درگذشت فاطمه — نزدیک به ۶ ماه — از بیعت با ابوبکر سر باز زدند. علی بر روی حقش پافشاری ننمود، چرا که تمایل نداشت امت نوپای اسلام دچار کشمکش گردد.[۱۰]

به تدریج نهاد خلافت پدید آمد که در خارج از جهان اسلام معادلی نداشت. خلیفه از منزلت رهبری و حق گزینش زمامداران برخوردار بود. انتصاب به خلافت نوعی قرارداد بود که تعهدات متقابلی را بین خلیفه و اتباع وی پدیدمی‌آورد.[۱۱] نظام خلافت با انتخاب ابوبکر به عنوان جانشین محمد در سقیفه، پایه‌ریزی شد و در آن دوران، یک امر ناگهانی و جدید تلقی می‌شد.[۱۲]

پانویس

یادداشت‌ها

  1. ترجمه: «هرکه من مولای اویم پس این علی مولای اوست.»
  2. امّهات المومنین

ارجاعات

منابع

  • حشمتی، فریده؛ ناجی، محمدرضا (۱۳۷۵). «خلفای راشدین». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  • میرابوالقاسمی، رقیه (۱۳۷۵). «خلافت». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  • Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate (به انگلیسی). Cambridge University Press.
  • Faizer, Rizwi (2003). "MUHAMMAD". In Martin, Richard C. (ed.). Encyclopedia of Islam & the Muslim World (به انگلیسی). New York: Thomson Gale. {{cite encyclopedia}}: |entry-url-access= requires |entry-url= (help)
  • Poonawala, I. K (2011). "ʿALĪ B. ABĪ ṬĀLEB". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 19 April 2016.
  • Poonawala, I. K.; Kohlberg, E. (1985). "ʿAli b. Abi Ṭāleb". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 22 January 2019.
  • Holt, P. M; Lambton, .Ann K. S; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam (به انگلیسی). Cambridge University Press.