جانشینی محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۴:۵۳

با مرگ محمد، جامعه اسلامی برای تعیین جانشین او دچار اختلاف شد. به عقیده ریزوی فایزر، این مشکل به جهت عدم صراحت پیامبر اسلام به جانشین خود بوده است. با این وجود شیعیان بر این باورند که محمد در غدیر خم، به صراحت از علی به عنوان جانشین خویش یاد کرده است و در مقابل اهل سنت این مراسم را برای آشتی دادن علی با کسانی می‌دانست که از علی خوششان نمی‌آمد.^[۱]

ماجرای غدیر خم

رخداد غدیر به عقیده شیعیان و در برخی از منابع معتبر اهل سنت؛ چنین گزارش شده است که پیامبر اسلام، در بازگشت از حجة الوداع به همه مسلمانانی که در مراسم حج همراه او شرکت داشتند؛ فرمان داد تا در غدیر خم جمع شوند. او پس از خواندن نماز جماعت با مسلمانان به ایراد خطبهای در آنجا پرداخت که در طی این خطبه و با گفتن عبارت معروف «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه»^{[یادداشت ۱]} پسر عمو و داماد خود را به جانشینی پس از خویش منصوب کرد. بنابه نقل منابع شیعی، محمد از جمعیت حاضر در غدیر که از ۱۲۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ نفر گزارش شده‌اند؛ برای خلافت علی بن ابی‌طالب بیعت گرفت.^[۲]

به گزارش امینی محقق شیعی، بزرگداشت این رویداد و عید قرار گرفتن روز غدیر با عمل پیامبر اسلام از همان روز آغاز شده است. بنابه گفته او، محمد پس از سخنرانی‌اش به همه مسلمانان حاضر که در میانشان ابوبکر، عمر و بزرگان قریش و انصار بودند؛ امر کرد که به علی تبریک بگویند. این امر به زنان پیامبر^{[یادداشت ۲]} نیز بوده است که آنان هم بر علی وارد شده و جانشینی‌اش را به او تبریک می‌گویند.^[۳] پس از پیامبر، در سخنان امامان شیعه به عید بودن روز غدیر تصریح و به تکریم آن تأکید شده است. همچنین آنان در این زمینه پیروانشان را به رعایت آداب و انجام اعمال مخصوصی سفارش کرده‌اند.^[۴]

ماجرای سقیفه

پس از درگذشت محمد، مهاجرین و انصار در محلی به نام سقیفه بنی‌ساعده در مدینه اجتماع کردند تا راه‌حلی برای تعیین جانشین محمد پیدا نمایند.^[۵]^[۶] در نهایت و پس از نزاع و اختلاف بر سر جانشین پیامبر اسلام، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت شد. این رویداد به بیعت سقیفه مشهور شد و انتقادهایی را به همراه داشت. بنیاد مشروعیت خلافت ابوبکر از جانب اهل سنت، اجماع اهل حل و عقد در نظر گرفته می‌شود. در برابر شیعیان نخستین که طرفداران علی بن ابی‌طالب بودند، بر وصیت محمد برای جانشینی علی تأکید داشتند و قرابت و سبقت او در اسلام را به عنوان اولویت او برای خلافت می‌دانستند و از همین رو تا مدت‌ها از بیعت با ابوبکر استنکاف کردند.^[۷] طبری در تاریخ خود نقل کرده است که گروهی از مخالفان ابوبکر از جمله زبیر در خانهٔ فاطمه گرد آمدند و عمر با تهدید به آتش زدن خانه، آن‌ها را بیرون کشاند. علی بعداً مکرر می‌گفت که اگر چهل یاور داشت قیام می‌کرد.^[۸] لئورا وچا ولیری در دانشنامه اسلام معتقد است که ماجرای رویدادهای خانه فاطمه زهرا، هرچند ممکن است با توضیحات اضافی همراه باشد، اما از جهت وقوع تاریخی قابل انکار نیست.^[۹] به نوشته پوناوالا علی و بنی‌هاشم تا قبل از درگذشت فاطمه — نزدیک به ۶ ماه — از بیعت با ابوبکر سر باز زدند. علی بر روی حقش پافشاری ننمود، چرا که تمایل نداشت امت نوپای اسلام دچار کشمکش گردد.^[۱۰]

به تدریج نهاد خلافت پدید آمد که در خارج از جهان اسلام معادلی نداشت. خلیفه از منزلت رهبری و حق گزینش زمامداران برخوردار بود. انتصاب به خلافت نوعی قرارداد بود که تعهدات متقابلی را بین خلیفه و اتباع وی پدیدمی‌آورد.^[۱۱] نظام خلافت با انتخاب ابوبکر به عنوان جانشین محمد در سقیفه، پایه‌ریزی شد و در آن دوران، یک امر ناگهانی و جدید تلقی می‌شد.^[۱۲]

پانویس

یادداشت‌ها

↑ ترجمه: «هرکه من مولای اویم پس این علی مولای اوست.»
↑ امّهات المومنین

ارجاعات

↑ Faizer, “MUHAMMAD”, Encyclopedia of Islam & the Muslim World.
↑ واثقی، «حجّةالوداع»، دانشنامه جهان اسلام.
↑ امینی، عید الغدیر فی الاسلام والتتویج والقربات یوم الغدیر، ۱۹–۲۰.
↑ امینی، عید الغدیر فی الاسلام والتتویج والقربات یوم الغدیر، ۶۶–۷۷.
↑ حشمتی و ناجی، «خلفای راشدین»، دانشنامه جهان اسلام.
↑ Poonawala and Kohlberg, “ʿAlī b. Abī Ṭāleb”, Iranica.
↑ حشمتی و ناجی، «خلفای راشدین»، دانشنامه جهان اسلام.
↑ Madelung, Succession to Muhammad, 43.
↑ Veccia Vaglieri, “Fatima”, Encyclopedia of Islam.
↑ Poonawala and Kohlberg, “ʿAlī b. Abī Ṭāleb”, Iranica.
↑ Holt, Lambton and Lewis, Cambridge History of Islam, 57-58.
↑ میرابوالقاسمی، «خلافت»، دانشنامه جهان اسلام.

منابع

حشمتی، فریده؛ ناجی، محمدرضا (۱۳۷۵). «خلفای راشدین». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
میرابوالقاسمی، رقیه (۱۳۷۵). «خلافت». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate (به انگلیسی). Cambridge University Press.
Faizer, Rizwi (2003). "MUHAMMAD". In Martin, Richard C. (ed.). Encyclopedia of Islam & the Muslim World (به انگلیسی). New York: Thomson Gale. {{cite encyclopedia}}: |entry-url-access= requires |entry-url= (help)
Poonawala, I. K (2011). "ʿALĪ B. ABĪ ṬĀLEB". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 19 April 2016.
Poonawala, I. K.; Kohlberg, E. (1985). "ʿAli b. Abi Ṭāleb". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 22 January 2019.
Holt, P. M; Lambton, .Ann K. S; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam (به انگلیسی). Cambridge University Press.

[2] ترجمه: «هرکه من مولای اویم پس این علی مولای اوست.»

[4] امّهات المومنین

[1] Faizer, “MUHAMMAD”, Encyclopedia of Islam & the Muslim World.

[3] واثقی، «حجّةالوداع»، دانشنامه جهان اسلام.

[5] امینی، عید الغدیر فی الاسلام والتتویج والقربات یوم الغدیر، ۱۹–۲۰.

[6] امینی، عید الغدیر فی الاسلام والتتویج والقربات یوم الغدیر، ۶۶–۷۷.

[7] حشمتی و ناجی، «خلفای راشدین»، دانشنامه جهان اسلام.

[8] Poonawala and Kohlberg, “ʿAlī b. Abī Ṭāleb”, Iranica.

[9] حشمتی و ناجی، «خلفای راشدین»، دانشنامه جهان اسلام.

[10] Madelung, Succession to Muhammad, 43.

[11] Veccia Vaglieri, “Fatima”, Encyclopedia of Islam.

[12] Poonawala and Kohlberg, “ʿAlī b. Abī Ṭāleb”, Iranica.

[13] Holt, Lambton and Lewis, Cambridge History of Islam, 57-58.

[14] میرابوالقاسمی، «خلافت»، دانشنامه جهان اسلام.

[۱]

[یادداشت ۱]

[۲]

[یادداشت ۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-با مرگ محمد، جامعه اسلامی برای تعیین جانشین او دچار اختلاف شد. به عقیده [[ریزوی فایزر]]، این مشکل به جهت عدم صراحت پیامبر اسلام به جانشین خود بوده‌است. با این وجود شیعیان بر این باورند که محمد در غدیر خم، به صراحت از علی به عنوان جانشین خویش یاد کرده‌است و در مقابل اهل سنت این مراسم را برای آشتی دادن علی با کسانی می‌دانست که از علی خوششان نمی‌آمد.<ref>{{پک|Faizer|۲۰۰۳|ف=MUHAMMAD|ک=Encyclopedia of Islam & the Muslim World|زبان=en}}</ref>
+با مرگ محمد، جامعه اسلامی برای تعیین جانشین او دچار اختلاف شد. به عقیده [[ریزوی فایزر]]، این مشکل به جهت عدم صراحت پیامبر اسلام به جانشین خود بوده است. با این وجود شیعیان بر این باورند که محمد در غدیر خم، به صراحت از علی به عنوان جانشین خویش یاد کرده است و در مقابل اهل سنت این مراسم را برای آشتی دادن علی با کسانی می‌دانست که از علی خوششان نمی‌آمد.<ref>{{پک|Faizer|۲۰۰۳|ف=MUHAMMAD|ک=Encyclopedia of Islam & the Muslim World|زبان=en}}</ref>
 == ماجرای غدیر خم ==
-[[رویداد غدیر خم|رخداد غدیر]] به عقیده شیعیان و در برخی از منابع معتبر [[اهل سنت]]؛ چنین گزارش شده است که پیامبر اسلام، در بازگشت از [[حجة الوداع]] به همه [[مسلمانان|مسلمانانی]] که در [[حج|مراسم حج]] همراه او شرکت داشتند؛ فرمان داد تا در [[غدیر خم]] جمع شوند. او پس از خواندن [[نماز جماعت]] با مسلمانان به ایراد [[خطبه‌]]<nowiki/>ای در آنجا پرداخت که در طی این خطبه و با گفتن عبارت معروف «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه» <ref group="یادداشت">ترجمه: «هرکه من مولای اویم پس این علی مولای اوست.»</ref> پسر عمو و داماد خود را به جانشینی پس از خویش منصوب کرد. بنابه نقل منابع شیعی، محمد از جمعیت حاضر در غدیر که از ۱۲۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ نفر گزارش شده‌اند؛ برای [[خلافت علی بن ابی‌طالب]] [[بیعت]] گرفت.<ref>{{پک|واثقی|۱۳۹۶|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حجّةالوداع}}</ref>
+[[رویداد غدیر خم|رخداد غدیر]] به عقیده شیعیان و در برخی از منابع معتبر [[اهل سنت]]؛ چنین گزارش شده است که پیامبر اسلام، در بازگشت از [[حجة الوداع]] به همه [[مسلمانان|مسلمانانی]] که در [[حج|مراسم حج]] همراه او شرکت داشتند؛ فرمان داد تا در [[غدیر خم]] جمع شوند. او پس از خواندن [[نماز جماعت]] با مسلمانان به ایراد [[خطبه]]<nowiki/>ای در آنجا پرداخت که در طی این خطبه و با گفتن عبارت معروف «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه»<ref group="یادداشت">ترجمه: «هرکه من مولای اویم پس این علی مولای اوست.»</ref> پسر عمو و داماد خود را به جانشینی پس از خویش منصوب کرد. بنابه نقل منابع شیعی، محمد از جمعیت حاضر در غدیر که از ۱۲۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ نفر گزارش شده‌اند؛ برای [[خلافت علی بن ابی‌طالب]] [[بیعت]] گرفت.<ref>{{پک|واثقی|۱۳۹۶|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حجّةالوداع}}</ref>
-به گزارش امینی محقق شیعی، بزرگداشت این رویداد و عید قرار گرفتن روز غدیر با عمل پیامبر اسلام از همان روز آغاز شده است. بنابه گفته او، محمد پس از سخنرانی‌اش به همه مسلمانان حاضر که در میانشان [[ابوبکر]]، [[عمر]] و بزرگان [[قریش]] و [[انصار]] بودند؛ امر کرد که به علی تبریک بگویند. این امر به زنان پیامبر <ref group="یادداشت">امّهات المومنین</ref> نیز بوده است که آنان هم بر علی وارد شده و جانشینی‌اش را به او تبریک می‌گویند.<ref>{{پک|امینی|۱۳۷۴|ک=عيد الغدير في الاسلام والتتويج والقربات يوم الغدير|ص=۱۹-۲۰|ج=}}</ref> پس از پیامبر، در سخنان [[امام|امامان]] [[شیعه دوازده امامی|شیعه]] به عید بودن روز غدیر تصریح و به تکریم آن تأکید شده است. همچنین آنان در این زمینه پیروانشان را به رعایت آداب و انجام اعمال مخصوصی سفارش کرده‌اند.<ref>{{پک|امینی|۱۳۷۴|ک=عيد الغدير في الاسلام والتتويج والقربات يوم الغدير|ص=۶۶-۷۷|ج=}}</ref>
+به گزارش امینی محقق شیعی، بزرگداشت این رویداد و عید قرار گرفتن روز غدیر با عمل پیامبر اسلام از همان روز آغاز شده است. بنابه گفته او، محمد پس از سخنرانی‌اش به همه مسلمانان حاضر که در میانشان [[ابوبکر]]، [[عمر]] و بزرگان [[قریش]] و [[انصار]] بودند؛ امر کرد که به علی تبریک بگویند. این امر به زنان پیامبر<ref group="یادداشت">امّهات المومنین</ref> نیز بوده است که آنان هم بر علی وارد شده و جانشینی‌اش را به او تبریک می‌گویند.<ref>{{پک|امینی|۱۳۷۴|ک=عید الغدیر فی الاسلام والتتویج والقربات یوم الغدیر|ص=۱۹–۲۰|ج=}}</ref> پس از پیامبر، در سخنان [[امام|امامان]] [[شیعه دوازده امامی|شیعه]] به عید بودن روز غدیر تصریح و به تکریم آن تأکید شده است. همچنین آنان در این زمینه پیروانشان را به رعایت آداب و انجام اعمال مخصوصی سفارش کرده‌اند.<ref>{{پک|امینی|۱۳۷۴|ک=عید الغدیر فی الاسلام والتتویج والقربات یوم الغدیر|ص=۶۶–۷۷|ج=}}</ref>
 == ماجرای سقیفه ==
-پس از درگذشت محمد، مهاجرین و انصار در محلی به نام سقیفه بنی‌ساعده در مدینه اجتماع کردند تا راه‌حلی برای تعیین جانشین محمد پیدا نمایند۔<ref>{{پک|1=حشمتی|2=ناجی|3=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=خلفای راشدین}}</ref><ref>{{پک|Poonawala|Kohlberg|1985|ف=ʿAlī b. Abī Ṭāleb|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> در نهایت و پس از نزاع و اختلاف بر سر جانشین پیامبر اسلام، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت شد۔ این رویداد به بیعت سقیفه مشهور شد و انتقادهایی را به همراه داشت۔ بنیاد مشروعیت خلافت ابوبکر از جانب اهل سنت، اجماع اهل حل و عقد در نظر گرفته می‌شود۔ در برابر شیعیان نخستین که طرفداران علی بن ابی‌طالب بودند، بر وصیت محمد برای جانشینی علی تاکید داشتند و قرابت و سبقت او در اسلام را به عنوان اولویت او برای خلافت می‌دانستند و از همین رو تا مدت‌ها از بیعت با ابوبکر استنکاف کردند۔<ref>{{پک|1=حشمتی|2=ناجی|3=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=خلفای راشدین}}</ref> [[طبری]] در تاریخ خود نقل کرده‌است که گروهی از مخالفان ابوبکر از جمله زبیر در خانهٔ [[فاطمه زهرا|فاطمه]] گرد آمدند و عمر با تهدید به آتش زدن خانه، آن‌ها را بیرون کشاند. علی بعداً مکرر می‌گفت که اگر چهل یاور داشت قیام می‌کرد.<ref>{{پک|Madelung|1997|ک=Succession to Muhammad|زبان=en|ص=43}}</ref> [[لئورا وچا ولیری]] در ''[[دانشنامه اسلام]]'' معتقد است که ماجرای [[رویداد خانه فاطمه زهرا|رویدادهای خانه فاطمه زهرا]]، هرچند ممکن است با توضیحات اضافی همراه باشد، اما از جهت وقوع تاریخی قابل انکار نیست.<ref>{{پک|Veccia Vaglieri|1986|ف=Fatima|ک=Encyclopedia of Islam|زبان=en}}</ref> به نوشته پوناوالا علی و بنی‌هاشم تا قبل از درگذشت فاطمه — نزدیک به ۶ ماه — از بیعت با ابوبکر سر باز زدند. علی بر روی حقش پافشاری ننمود، چرا که تمایل نداشت امت نوپای اسلام دچار کشمکش گردد.<ref>{{پک|Poonawala|Kohlberg|1985|ف=ʿAlī b. Abī Ṭāleb|ک=Iranica|زبان=en}}</ref>
+پس از درگذشت محمد، مهاجرین و انصار در محلی به نام سقیفه بنی‌ساعده در مدینه اجتماع کردند تا راه‌حلی برای تعیین جانشین محمد پیدا نمایند.<ref>{{پک|1=حشمتی|2=ناجی|3=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=خلفای راشدین}}</ref><ref>{{پک|Poonawala|Kohlberg|1985|ف=ʿAlī b. Abī Ṭāleb|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> در نهایت و پس از نزاع و اختلاف بر سر جانشین پیامبر اسلام، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت شد. این رویداد به بیعت سقیفه مشهور شد و انتقادهایی را به همراه داشت. بنیاد مشروعیت خلافت ابوبکر از جانب اهل سنت، اجماع اهل حل و عقد در نظر گرفته می‌شود. در برابر شیعیان نخستین که طرفداران علی بن ابی‌طالب بودند، بر وصیت محمد برای جانشینی علی تأکید داشتند و قرابت و سبقت او در اسلام را به عنوان اولویت او برای خلافت می‌دانستند و از همین رو تا مدت‌ها از بیعت با ابوبکر استنکاف کردند.<ref>{{پک|1=حشمتی|2=ناجی|3=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=خلفای راشدین}}</ref> [[طبری]] در تاریخ خود نقل کرده است که گروهی از مخالفان ابوبکر از جمله زبیر در خانهٔ [[فاطمه زهرا|فاطمه]] گرد آمدند و عمر با تهدید به آتش زدن خانه، آن‌ها را بیرون کشاند. علی بعداً مکرر می‌گفت که اگر چهل یاور داشت قیام می‌کرد.<ref>{{پک|Madelung|1997|ک=Succession to Muhammad|زبان=en|ص=43}}</ref> [[لئورا وچا ولیری]] در ''[[دانشنامه اسلام]]'' معتقد است که ماجرای [[رویداد خانه فاطمه زهرا|رویدادهای خانه فاطمه زهرا]]، هرچند ممکن است با توضیحات اضافی همراه باشد، اما از جهت وقوع تاریخی قابل انکار نیست.<ref>{{پک|Veccia Vaglieri|1986|ف=Fatima|ک=Encyclopedia of Islam|زبان=en}}</ref> به نوشته پوناوالا علی و بنی‌هاشم تا قبل از درگذشت فاطمه — نزدیک به ۶ ماه — از بیعت با ابوبکر سر باز زدند. علی بر روی حقش پافشاری ننمود، چرا که تمایل نداشت امت نوپای اسلام دچار کشمکش گردد.<ref>{{پک|Poonawala|Kohlberg|1985|ف=ʿAlī b. Abī Ṭāleb|ک=Iranica|زبان=en}}</ref>
-به تدریج نهاد [[خلافت]] پدید آمد که در خارج از جهان اسلام معادلی نداشت. خلیفه از منزلت رهبری و حق گزینش زمامداران برخوردار بود. انتصاب به خلافت نوعی قرارداد بود که تعهدات متقابلی را بین خلیفه و اتباع وی پدیدمی‌آورد.<ref>{{پک|Holt|Lambton|Lewis|1977|ک=Cambridge History of Islam|زبان=en|ص=57-58}}</ref> نظام خلافت با انتخاب ابوبکر به عنوان جانشین محمد در سقیفه، پایه‌ریزی شد و در آن دوران، یک امر ناگهانی و جدید تلقی می‌شد۔<ref>{{پک|1=میرابوالقاسمی|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=خلافت}}</ref>
+به تدریج نهاد [[خلافت]] پدید آمد که در خارج از جهان اسلام معادلی نداشت. خلیفه از منزلت رهبری و حق گزینش زمامداران برخوردار بود. انتصاب به خلافت نوعی قرارداد بود که تعهدات متقابلی را بین خلیفه و اتباع وی پدیدمی‌آورد.<ref>{{پک|Holt|Lambton|Lewis|1977|ک=Cambridge History of Islam|زبان=en|ص=57-58}}</ref> نظام خلافت با انتخاب ابوبکر به عنوان جانشین محمد در سقیفه، پایه‌ریزی شد و در آن دوران، یک امر ناگهانی و جدید تلقی می‌شد.<ref>{{پک|1=میرابوالقاسمی|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=خلافت}}</ref>
 == پانویس ==
+=== یادداشت‌ها ===
+{{پانویس|گروه=یادداشت|اندازه=کوچک|۲}}
+=== ارجاعات ===
+{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
+=== منابع ===
+* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=حشمتی|نام=فریده|مدخل=خلفای راشدین|دانشنامه=دانشنامه جهان اسلام|سال=۱۳۷۵|ناشر=[[بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|کوشش=حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد|پیوند مدخل=https://rch.ac.ir/article/Details?id=8725|نام۲=محمدرضا|نام خانوادگی۲=ناجی}}
+* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=میرابوالقاسمی|نام=رقیه|مدخل=خلافت|دانشنامه=دانشنامه جهان اسلام|سال=۱۳۷۵|ناشر=[[بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|کوشش=حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد|پیوند مدخل=https://rch.ac.ir/article/Details?id=8697}}
+* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = Madelung | نام = Wilferd | پیوند نویسنده=ویلفرد مادلونگ| عنوان = The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate | ناشر = Cambridge University Press| سال = ۱۹۹۷| شابک = ۰-۵۲۱-۶۴۶۹۶-۰| زبان = en}}
+* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Faizer|مکان=New York|ناشر=Thomson Gale|سال=۲۰۰۳|دانشنامه=Encyclopedia of Islam & the Muslim World|نام=Rizwi|نام ویراستار۱=Richard C.|نام خانوادگی ویراستار۱=Martin|مقاله=MUHAMMAD|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
+* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Poonawala |نام=I. K|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/ali-b-abi-taleb | عنوان = ʿALĪ B. ABĪ ṬĀLEB |سال=۲۰۱۱ | دانشنامه = [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |بازبینی =19 April 2016|زبان=en|پیوند نویسنده=اسماعیل پوناوالا}}
+* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Poonawala|نام=I. K.|نام خانوادگی۲=Kohlberg|نام۲=E.|مدخل=ʿAli b. Abi Ṭāleb|دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]|تاریخ بازبینی=22 January 2019|سال=1985|پیوند مدخل=http://www.iranicaonline.org/articles/ali-b-abi-taleb|زبان=en}}
+* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Holt|نام=P. M|نام خانوادگی۲=Lambton|نام۲=.Ann K. S|نام خانوادگی۳=Lewis|نام۳=Bernard|عنوان=The Cambridge History of Islam|سال=1977|ناشر=Cambridge University Press|شابک=978-0-521-29135-4|زبان=en}}
+{{محمد}}
+{{علی بن ابی‌طالب-افقی}}
+{{حسن مجتبی-افقی}}
+{{مباحث اسلام}}
+{{خلفای راشدین}}
+{{شیعه-افقی}}
+{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}
+[[رده:۶۳۲ (میلادی)]]
+[[رده:اسلام]]
+[[رده:امامت]]
+[[رده:انتخابات‌های سده ۷ (میلادی)]]
+[[رده:تفرقه در اسلام]]
+[[رده:خلافت]]
+[[رده:رابطه شیعه و سنی]]
+[[رده:محمد]]

ن ب و محمد
اسلام قرآن
زندگی	ولادت جنگ فجار حلف‌الفضول نصب حجرالاسود بعثت اصلاحات در صدر اسلام در مکه غرانیق شعب ابی‌طالب هجرت در مدینه بیعت عقبه میثاق مدینه پیمان برادری مباهله فتح مکه پس از فتح مکه حجةالوداع رویداد غدیر خم درگذشت جانشینی
نام و القاب	نام‌ها و عناوین محمد محمد فارقلیط احمد خاتم‌الانبیا الامین
معجزات	قرآن معراج غیب‌گویی شق‌القمر شق‌الصدر هجرت بشارت به بعثت رد الشمس مباهله
بستگان	همسران و فرزندان اهل بیت اصحاب کسا چهارده معصوم شجره‌‏نامه قریش (قبیله) عبدالمطلب (جد) عبدالله بن عبدالمطلب (پدر) آمنه بنت وهب (مادر) ابوطالب (عمو) خدیجه (همسر) سوده (همسر) عایشه (همسر) ام‌سلمه (همسر) حفصه (همسر) زینب بنت خزیمه (همسر) زینب بنت جحش (همسر) جویره (همسر) ریحانه (همسر) ام‌حبیبه (همسر) صفیه (همسر) ماریه (همسر) میمونه (همسر) فاطمه (فرزند) علی (داماد) ام‌کلثوم (فرزند) رقیه (فرزند) زینب (فرزند) قاسم (فرزند) ابراهیم (فرزند) حسن بن علی (نوه) حسین بن علی (نوه) زینب بنت علی (نوه) ام‌کلثوم بنت علی (نوه) محسن بن علی (نوه)
جنگ‌ها	فهرست جنگ‌های محمد فهرست غزوه‌های محمد فهرست سریه‌های محمد جنگ بُعاث
نیاکان	تبار محمد
آثار	کتاب‌شناسی محمد
اصحاب و یاران	صحابه صحابیات فهرست صحابه محمد
آیات و روایات	محمد در قرآن سوره محمد
هنر، فرهنگ و ادبیات	در فرهنگ و ادبیات در کتاب مقدس در فرهنگ غرب نگاره محمد رسالت (فیلم) محمد رسول‌الله (فیلم) بایزیزان
مرتبط	اسلام سیره نبوی بُراق صحت تاریخی ختمیت وحی صلوات نقد نامه‌ها به سران کشورها آشتی‌نامه محمد جنجال کاریکاتورهای محمد در یولاندز پستن مهر ذوالفقار منبع‌شناسی دوران آغازین اسلام دوران جاهلیت عام‌الفیل عام‌الحزن مسجدالحرام مسجدالنبی غار حرا عصمت
درگاه اسلام • رده

ن ب و حسن مجتبی
شیعه دوازده‌امامی امامت صحابه اهل بیت
زندگی	گاه‌شمار زندگانی تاریخ مذهبی رویداد مباهله رویداد خانه فاطمه زهرا جانشینی محمد تاریخ سیاسی کشته شدن عثمان فهرست جنگ‌ها نبرد جمل نبرد صفین نبرد نهروان کشته شدن علی بن ابی‌طالب خلافت راشدین نبرد با معاویه صلح حسن و معاویه سال‌شمار امامت
تبار	نیاکان شجره‌نامه فرزندان علی بن ابی‌طالب
القاب	امیرالمؤمنین خلیفه مجتبی
آثار	کتاب‌شناسی مسند الحسن حدیث الحسن مسند الامام المجتبی ابی‌محمد الحسن بن علی مقاتل الطالبین الارشاد حیاة السیاسیة للامام الحسن
بستگان	درختواره همسران و فرزندان همسران ام‌بشیر خوله حفصه جعده ام‌اسحاق هند فرزندان حسن مثنی ابوبکر قاسم بشر عبدالله فاطمه ام‌سلمه رقیه طلحه
اصحاب و شاگردان	شاگردان اصحاب یاران
در آیات و روایات	حسن مجتبی در قرآن و حدیث
هنر و ادبیات	فیلم و تلویزیون: تنهاترین سردار مختارنامه آلبوم: تنهاترین سردار
مرتبط	اسماعیلیه چهارده معصوم دوازده امام علویان تاریخ‌نگاری صدر اسلام سادات سب علی بقیع تخریب بقیع کوفه
درگاه تشیع رده حسن مجتبی