تفسیر جلالین

تفسیر جلالین نام کتابی در زمینه تفسیر قرآن و به زبان عربی است که مولفان آن، جلال‌الدین محلّی و جلال‌الدین سیوطی هستند. این کتاب تفسیری را ابتدا جلال‌الدین محلّی در دو بخش نگاشت که نخست بخش دوم آن را از تفسیر سوره کهف تا انتهای سوره ناس آغاز کرد. او مدتی بعد، تفسیر بخش اول را شروع کرد ولی با درگذشتش در سال ۸۶۴ ه.ق، این کار ناتمام ماند. این بخش از کتاب که تنها تفسیر سوره حمد را در برداشت؛ در سال ۸۷۰ ه.ق توسط جلال‌الدین سیوطی گسترش یافت و بدین ترتیب تفسیر سوره‌های باقیمانده از قرآن (یعنی از سوره بقره تا آخر سوره اسراء) تکمیل و تمام شد. تفسیر جلالین تفسیر موجزی از قرآن است که مولفان کتاب سعی داشتند بدون طولانی کردن مباحث قرائت، صرف و نحو آیات، با تکیه بر روایات مأثور، ترجمه‌ای مفهومی از قرآن پدید آورند. کتاب تفسیر الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین از سید عبدالله شبّر و تفسیر فرید وجدی از تفاسیر متأخری هستند که به لحاظ ایجاز و سبک تفسیری، شبیه و قابل مقایسه با تفسیر جلالین تألیف شده‌اند. از ویژگی‌های بارز کتاب این است که هر دو مولف از هیچ یک از کتاب‌های تفسیری گذشته در تفسیرشان، سخنی نیاورده و تنها به چند نقل کم و کوتاه از ابن عباس و عکرمه بسنده کرده‌اند. آنها در بحث‌های لغوی، نحوی، بلاغی، فقهی و کلامی نیز به هیچ کتاب یا نویسنده‌ای اشاره نکرد‌ه‌اند و ارجاعات آنها بیشتر به کتاب‌های صحاح سته، مستدرک حاکم نیشابوری و معجم طبرانی بوده است. تفسیر جلالین اگرچه مختصر و موجز نوشته شده اما با این وجود مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده و در مقاطعی از زمان به عنوان کتاب درسی، تدریس می‌شده است.

پانویس

منابع

• کریمی نیا، مرتضی (۱۳۹۶). «تفسیر جلالین». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.