سوره تکاثر یکصد و دومین سوره قرآن در مصحف کنونی و پانزدهمین سوره از نظر ترتیب نزول است که پيش از سوره ماعون و پس از سوره کوثر نازل شده است. هشت آیه، ۲۸ کلمه و ۱۲۰ يا ۱۲۳ حرف دارد. نظرات مفسران در مکی یا مدنی بودن سوره مختلف است.[۱] بر اساس گزارش فرهنگنامه علوم قرآن، احتمال مکی بودن آن با توجه به محتوا و سياق آیاتش بیشتر است. «تکاثر» تنها نامی است که منابع از آن نام برده‌اند. این نام از آیه آن اول گرفته شده و به معنای افتخار به زیادی ثروت یا افزون طلبی است.[۲] سوره تکاثر بدون اینکه با اسلوب ندا شروع شود، از سوره‌های مخاطبات به‌شمار می‌آید.[۳] سه موضوع محوری سوره، عبارت است از نشان دادن خصوصیات ثروتمندان فخرفروش و سرزنش آنان، اشاره به پشیمانی انسان در آخر عمر نسبت به افتخار به اموری که برایش سودمند نبودند و تذکر به این نکته که اموال و اولاد نعمت‌های خدا هستند و نباید به عنوان وسيله‌ای برای مباهات و فخرفروشی بر دیگران قرار گیرند.[۴]
تعدادی از مفسران شأن نزول خاصی برای سوره نگفته‌اند، اما طوسی از مفسران شیعه و واحدی از مفسران اهل سنت معتقدند که آيات اول سوره در پی ماجرای تفاخر دو قبیله بنی سهم بن عمرو و بنی عبدمناف بن قصی نازل شده است. درباره این واقعه گفته شده که افراد این دو قبیله برای نشان دادن برتری خود، به زیادی افراد قبیله خویش روی آوردند. آنان برای اثبات مدعایشان به گورستان می‌رفتند و مردگان خود را می‌شمردند تا معلوم گردد كدام قبیله تعدادشان بیشتر است. در کنار این دیدگاه، برخی از مفسران بدون در نظر گرفتن شأن نزولی خاص، برداشت كلی از محتوای آیات سوره داشته‌اند. آنها تکاثر (زیاده‌طلبی) در دنیا و لوازم آن را، باعث باز داشتن مردم از نیكی‌ها و خوبی‌ها دانسته‌اند. بنابه عقیده زمخشری، فخر رازی و قرطبی نزول ترتیبی دو سوره کوثر و تکاثر نشان‌دهنده دو برداشت متفاوت از نعمت است. نعمتی که در یکجا تبدیل به کوثر و خیر شده و نعمتی که در جای دیگر به افزون‌طلبی یا تکاثر منجر گردیده است. برخی از مفسران پرسش و بازخواست از نعمت را که در آیه انتهایی مطرح شده، در مواردی می‌دانند که بیرون از راه بندگی خداوند به‌کار رفته باشد.[۵]
پانویس
منابع
|
|---|
|
|
|---|
| دارای نام | |
|---|
| سجدهدار | |
|---|
| دارای شأن نزول | |
|---|
| مفاهیم وابسته | |
|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
