سوره جمعه

سورهٔ قرآن

جمعه
دسته‌بندی	مدنی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۱۰۹
جزء	۲۸
شمار آیه‌ها	۱۱
شمار واژه‌ها	۱۷۷ یا ۱۸۰
شمار حرف‌ها	۷۶۸
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
صف صف	منافقون منافقون

سوره جمعه شصت و دومین سوره قرآن است که ۱۱ آیه دارد. «جمعه» صد و دهمین سوره از نظر ترتیب نزول است که پیش از سوره فتح و پس از سوره صف نازل شده است. همه آیات این سوره در مدینه و پس از هجرت نازل شده‌ و دارای هیچ آیه مکی نیست. از نظر کمیت از سوره‌های مفصل قرآن و از نوع طوال آن است و نسخی در آیات آن وجود ندارد. به گزارش دانشنامه جهان اسلام، از سوره‌های مسبحات به‌شمار می‌آید؛ چراکه با ذکر تسبیح و تقدیس خداوند آغاز می‌شود.

نام

نام سوره (با ضم میم) از آیه نهم آن برگرفته شده و به معنی آدینه (آخرین روز هفته) است. به گزارش دانشنامه جهان اسلام، تنها اختلاف قرائت سوره، در واژه «جمعه» است که برخی آن را با سکون میم خوانده‌اند. درحالیکه ابوعلی فارسی و ابن جزری اختلاف قرائتی را گزارش نکرده‌اند.

شأن و محل نزول

«جمعه» صد و دهمین سوره از نظر ترتیب نزول است که همه آیاتش در مدینه و پس از هجرت نازل شده‌ و دارای هیچ آیه مکی نیست. اما برخلاف اجماع مفسران، ابوالفتوح رازی با استناد به نقل ابن عباس و ضحاک آن را مکی شمرده‌اند. به نوشته زرنگار در دانشنامه جهان اسلام، مضامین سوره که دلالت بر موضوع یهود و برپایی نماز جمعه دارد؛ آشکارا مدنی بودن سوره را تأیید و تأکید می‌کنند.

محتوا و ساختار

تعداد آیات سوره، ۱۱ آیه است و ۱۷۷ یا ۱۸۰ کلمه و ۷۲۰ یا ۷۶۸ حرف دارد. در ترتیب نزول صد و دهمین سوره قرآن است که پیش از سوره فتح و پس از سوره صف بر پیامبر اسلام نازل شد. آغاز سوره جمعه با ذکر تسبیح تمامی موجودات عالم نسبت به خداوندی است که در میان گروهی امّی و درس ناخوانده؛ پیامبری از جنس خودشان مبعوث کرده تا آیات را بر مردم بخواند و آنها را تزکیه نماید و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد. در آیات پایانی سوره، به مومنان دستور داده می‌شود که با بلند شدن صدای اذان تجارت را رها کنند و به سوی برپایی نماز جمعه بشتابند و پس از اقامه نماز به کار و کسب خویش برگردند. فقهای امامیه به استناد به همین آیه، خرید و فروش در هنگام برپایی نماز جمعه را حرام شمرده‌اند. در آخرین آیه نیز کسانی که بر خلاف این فرمان الهی، به هنگام خواندن خطبه یا خواندن نماز، پیامبر خدا و مومنان را ترک کنند و به داد و ستد مشغول شوند؛ مورد سرزنش قرار گرفته‌اند. از دیگر مسائل فقهی این سوره، استحباب خواندن سوره جمعه در قرائت نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه و همچنین برخی نمازهای واجب روزانه است. آثار و پاداش‌های قرائت این سوره نیز به تفصیل در کتاب‌های تفسیری آمده است. به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، موضوعات مهم این سوره عبارتند از: تسبیح خداوند توسط تمام موجودات عالم هستی، بعثت انبیاء و اهداف آن، سرزنش عالمان بی عمل با بیان یک تمثیل، حکم وجوب نماز جمعه و لزوم شرکت همه مسلمانان در آن و ارزش کسب و کار حلال و فعالیت‌های اقتصادی مشروع.

پانویس

منابع

• زرنگار، احمد (۱۳۹۳). «جمعه». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «سوره جمعه». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.