الدر المنثور

الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور معروف به تفسیر سیوطی نام کتابی در زمینه تفسیر قرآن به زبان عربی از جلال الدین سیوطی از علمای اهل سنت قرن نهم و دهم هجری است. سیوطی در ابتدا با استفاده از روایات گذشتگان و با اسانید متصل تفسیری به نام «ترجمان القرآن» نوشت؛ سپس با حذف اسانید، آن را مختصر کرد و از ماحصل این کار «تفسیر الدر المنثور» شکل گرفت. این تفسیر دربردارنده آثار قدماست و از این جهت منبع مهم و پرباری محسوب می‌شود. بنابه گفته معرفت، محقق و قرآن‌پژوه شیعی، این تفسیر دارای دو جنبه مثبت و منفی است. جنبه مثبت «الدر المنثور» آن است که مؤلف بدون گرایش انحرافی و اعمال غرض، تنها آثار قدما را جمع‌آوری کرده و تا جایی که توانسته از منابع معتبر به نقل احادیث و نظرات گذشتگان پرداخته است. اما جنبه منفی این اثر تفسیری اینکه سیوطی در گردآوری روایات و نوشتن کتاب، غیر محققانه عمل کرده است. یعنی احادیثی را که از نظر معنا نزدیک به هم هستند ولی اختلاف لفظ دارند؛ با ذکر سندهای متعدد یکجا و با انتخاب یک لفظ برگرفته از مجموع روایات برای آنها نقل می‌کند. در نتیجه مراجعه کننده گمان می‌برد که همه آن متن مورد اتفاق تمام روایت کنندگان ذکر شده است؛ درحالیکه بیشتر اوقات اینطور نیست. چراکه این روایات در لفظ و عبارت هرچند اندک با هم اختلاف دارند و چه بسا برای محقق همین اختلاف‌های کم در رسیدن به هدف مطلوب مؤثر باشد؛ اما با این روشی که در کتاب صورت گرفته منحرف گردد. لذا باید محققان در مواجهه با چنین روایاتی تنها به متن موجود در این تفسیر بسنده نکنند و به منابع اصلی روایات نیز مراجعه داشته باشند.

پانویس

منابع

• معرفت، محمدهادی (۱۳۷۹). تفسیر و مفسران. قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.