سوره الرحمن

سورهٔ قرآن

الرحمن
دسته‌بندی	مدنی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۹۷
جزء	۲۷
شمار آیه‌ها	۷۸
شمار واژه‌ها	۳۵۱
شمار حرف‌ها	۱۶۳۶
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
قمر قمر	واقعه واقعه

سوره الرحمن پنجاه و پنجمین سوره قرآن بر اساس ترتیب کنونی مصحف است. ۷۸ آیه دارد و در مدینه بر پیامبر اسلام نازل شده است. این سوره از نظر ترتیب نزول سوره‌ها، نود و هفتمین سوره قرآن محسوب می‌شود که بنابه نقل مشهور، نزول آن پیش از سوره انسان و پس از سوره رعد بوده است. هرچند در ترتیب مصحف کنونی در میان سوره‌های قمر و واقعه قرار دارد.

نام‌گذاری

«الرحمن» از نام‌های الله و به معنای «بخشنده» نام مشهور این سوره است که از نخستین آیه آن گرفته شده است. به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، برای این سوره، دو نام دیگر نیز در منابع اسلامی آمده است. «آلاء» به معنای نعمت‌ها و نیکی‌ها که علت این نام‌گذاری ۳۱ بار آمدن واژه «آلاء» در این سوره و شمارش و تبیین نعمت‌های خداوند در آیات آن است. اسم دیگر سوره «عروس القرآن» است که به دلیل آهنگ و اسلوب خاص سوره و برشمردن نعمت‌های الهی در آن با یک شیوه مخصوص، به این نام مشهور شده است. پیامبر اسلام نیز در یکی از سخنانش این سوره را «عروس القرآن» خوانده است: «لکل شیء عروس و عروس القرآن سورة الرحمن؛ هر چیزی عروسی دارد و عروس قرآن، سوره الرحمن است.»

شأن و محل نزول

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، در مکی و مدنی بودن سوره اختلاف است. براساس نظر رایج «سوره الرحمن» پس از هجرت محمد در مدینه نازل شده؛ مگر آیه ۲۹ که بنابه نظر بعضی مفسران این آیه مکی است. در مقابل نظر رایج، برخی آن را به سیاق آیاتش از سوره‌های مکی قرآن به شمار آورده‌اند؛ اما گروهی نیز آن را مدنی دانسته‌اند.

محتوا و ساختار

«سوره الرحمن» دارای ۷۸ آیه به عدد کوفیان و شامیان، ۷۷ آیه در نزد حجازیان و ۷۶ آیه به نزد بصریان است. ۳۵۱ یا ۳۵۲ کلمه و ۱۶۳۶ یا ۱۶۴۸ حرف دارد. این سوره با کلمه «الرحمن» که از القاب خاص و یکی از اسماءالحسنی خداوند است و اشاره به رحمت فراگیر او دارد؛ آغاز می‌شود و به گفته فرهنگ‌نامه علوم قرآن، در کتاب آسمانی قرآن، این تنها سور‌ه‌ای است که بعد از «بسم الله الرحمن الرحیم» با یکی از نام‌های خداوند شروع می‌گردد. در این سوره فقط یک حکم فقهی آمده است که این حکم شامل حرمت مس خط‌ها و نوشته‌های قرآن بدون وضو می‌باشد. از دیگر مباحث مهم و مطرح شده در این سوره می‌توان به نعمت خلقت، تعلیم و تربیت، حساب و میزان اعمال، چگونگی آفرینش انسان و جن، معاد و چگونگی رستاخیز و نشانه‌های آن و نعمت‌های بهشتیان اشاره کرد.

پانویس

منابع

• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «سوره الرحمن». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «اسامی سوره الرحمن». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.