سوره حجرات

سورهٔ قرآن

حجرات
دسته‌بندی	مدنی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۱۰۶
جزء	۲۶
شمار آیه‌ها	۱۸
شمار واژه‌ها	۳۴۶
شمار حرف‌ها	۱۵۹۹
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
فتح فتح	ق ق

سوره حجرات چهل و نهمین سوره قرآن که دارای ۱۸ آیه، ۳۴۳ یا ۳۵۳ کلمه و ۱۴۷۴ یا ۱۴۹۶ حرف است. این سوره از نظر ترتیب نزول سوره‌ها، یکصد و ششمین سوره قرآن محسوب می‌شود که بنابه نقل مشهور، نزول آن پیش از سوره تحریم و پس از سوره مجادله بوده است. هرچند در ترتیب مصحف کنونی در میان سوره‌های فتح و ق قرار دارد. این سوره در مدینه و پس از هجرت نازل شده است و تنها آیه ۱۳ آن به نقل از ابن عباس مکی است. از نظر کمیت از سوره‌های مثانی و حدود نیم حزب قرآن است و هیچ آیه ناسخ و منسوخی ندارد.

نام‌ها

واژه «حجرات» جمع (حجره) به معنای اطاق است که در اینجا منظور اطاق‌های متعدد کنار مسجد النبی است که برای همسران پیامبر اسلام تهیه شده بود. به دلیل آمدن این واژه در آیه ۴ سوره به این نام شهره است. به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، برخی مفسران به جهت اینکه آیات این سوره درباره مسائل اخلاقی و نحوه ارتباط و سخن گفتن با هم‌نوعان و رهبر جامعه اسلامی و شخص پیامبر اسلام است؛ این سوره را «سوره اخلاق و آداب» نامیده‌اند.

شأن و محل نزول

این سوره از نظر ترتیب نزول سوره‌ها، یکصد و ششمین سوره قرآن محسوب می‌شود که بنابه نقل مشهور، نزول آن پیش از سوره تحریم و پس از سوره مجادله بوده است. این سوره در مدینه و پس از هجرت نازل شده است و تنها آیه ۱۳ آن به نقل از ابن عباس مکی است. بنابه آنچه در دانشنامه جهان اسلام آمده است؛ در زمان پیامبر اسلام، گاهی بعضی از مسلمانان از پشت «حجرات» (اطاق‌های همسران پیامبر) با صدای بلند پیامبر را صدا می‌زدند؛ تا اینکه آیات ۴ و ۵ سوره نازل شد و آنها را از این امر و رفتار زشت و ناپسند نهی کرد. بعدها کلمه «حجرات» که یادآور این دستور اخلاقی بود؛ نیز نام سوره قرار گرفت.

محتوا و ساختار

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، این سوره دارای ۱۸ آیه، ۳۴۳ یا ۳۵۳ کلمه و ۱۴۷۴ یا ۱۴۹۶ حرف است. این سوره مدنی چهل و نهمین سوره قرآن در مصحف کنونی و یکصد و ششمین سوره از نظر ترتیب نزول است که پیش از سوره تحریم و پس از سوره مجادله نازل شده است. این سوره شامل مسائلی از احکام دین است. برخی از این احکام مربوط به مسائلی است که باید بین بنده و خداوند رعایت شود و بعضی نیز مربوط به آدابی است که مردم باید در محضر پیامبر خدا مراعات کنند که در پنج آیه ابتدایی سوره بیان شده است. برخی آیات نیز درباره احکامی است که مردم باید در برخورد با یکدیگر رعایت کنند تا زندگی اجتماعی با نظم بیشتر و توام با سعادت و رعایت حقوق افراد برقرار شود. در پایان سوره، به حقیقت ایمان و اسلام پرداخته شده و به تفاوت میان آنها در متن آیه اشاره شده است. به گزارش دانشنامه جهان اسلام، سیوطی از مفسران اهل سنت، چند وجه تناسب بین سوره‌های فتح و حجرات را به اینگونه آورده است: «اشاره هر دو سوره به احکام قتال و جهاد، بزرگ‌داشت مقام پیامبر اسلام در آغاز هر دو سوره از تناسبات این سوره‌ها به شمار می‌آید.» دیگر موضوعات مطرح شده درباره مسائل اخلاقی در این سوره عبارتند از: احترام و تکریم اشخاص، پرهیز از تمسخر و تحقیر، آداب معاشرت و سخن گفتن با پیامبر و رهبران دینی، پرهیز از شایعه سازی، رعایت تقوا، اطاعت از رهبر و امام، ایجاد عدل و قسط در جامعه.

تفاسیر سوره حجرات

«سوره حجرات» به جهت اینکه دارای مجموعه‌ای از احکام اخلاقی فردی و اجتماعی است؛ مورد توجه خاص برخی از مفسران قرار گرفته و تک نگاری‌های تفسیری متعددی از تفسیر این سوره تالیف و چاپ شده است. از جمله: تفسیر سوره حجرات، نوشته: سید رضا صدر؛ اخلاق اجتماعی (تفسیر سوره حجرات) نویسنده: سید مرتضی شبستری؛ نظام اخلاقی اسلام (تفسیر سوره حجرات) تالیف: جعفر سبحانی تبریزی؛ آدابی از قرآن (تفسیر سوره حجرات) به قلم: سید عبدالحسین دستغیب شیرازی؛ مواقف و تأملات مع سورة الحجرات، مولف: احمد علی سعدنی.

پانویس

منابع

• بهاردوست، علیرضا (۱۳۹۳). «حجرات». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «سوره حجرات». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.