سوره انبیاء

سورهٔ قرآن

انبیاء
دسته‌بندی	مکی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۷۳
جزء	۱۷
شمار آیه‌ها	۱۱۲
شمار واژه‌ها	۱۱۶۸
شمار حرف‌ها	۴۸۷۰
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
طه طه	حج حج

سوره انبیاء بیست و یکمین سوره قرآن بر اساس ترتیب کنونی مصحف است که منابع اسلامی برای آن، دو نام «انبیاء» و «اقترب» را گزارش کرده‌اند. در گزارش ترتیب نزول سوره‌ها، هفتاد و سومین سوره قرآن است که پیش از سوره مؤمنون و پس از سوره ابراهیم در مکه نازل شده است. تعداد آیات سوره در نزد کوفیان ۱۱۲ آیه و نزد دیگران ۱۱۱ آیه است و ۱۱۶۸ یا ۱۱۷۷ کلمه و ۴۸۷۰ یا ۴۸۹۰ حرف دارد. براساس آنچه که در فرهنگ‌نامه علوم قرآن آمده؛ آیات ۵۲ تا ۵۵ سوره در بین راه مکه و مدینه بر محمد نازل شده است.

نام

نام مشهور سوره، «انبیاء» به معنای پیامبران است که علت نام‌گذاری سوره به این نام، ذکر سرگذشت برخی از پیامبران در آیات آن است. به مناسبت نخستین کلمه آن به «سوره اقترب» نیز معروف شده است.

شأن و محل نزول

«سوره انبیاء» از سوره‌های مکی قرآن به‌شمار می‌رود؛ با این وجود برخی منابع، نزول آیات ۵۲ تا ۵۵ سوره را در بین راه مکه و مدینه گزارش کرده‌اند. بنابه گفته لسانی فشارکی، با توجه به تعریف سوره‌های نازل شده در «مرحله مکی ختامی» به‌نظر می‌رسد که سوره انبیاء مانند سوره ابراهیم از سوره‌هایی است که در سال‌های پایانی حضور محمد در مکه نازل شده است. اما بنابر سخنی که به ابن مسعود منتسب است، این سوره و چهار سوره دیگر پیش از آن، در سال‌های نخستین مکه نازل شده که به آنها «العتاق الاول» می‌گفته‌اند.

محتوا و ساختار

«سوره انبیاء» با یک جمله خبری و با عبارت «اقترب الناس حسابهم» آغاز می‌شود و از این نظر، شبیه نخستین آیه «سوره قمر» است. این دو سوره آغازشان با لحنی قاطع همراه است و مطلع مضامین هر دو همگون و هماهنگ است؛ اما در آیات پایانی‌شان با آهنگ و جملاتی آرام ختم می‌شوند. از نقاط مشترک دو سوره اینکه داستان نوح و لوط در هر دوی آنها ذکر شده است. به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، هدف اصلی این سوره، شرح و گفتگو درباره مسئله نبوت است که بحث‌های توحید و معاد را زیر بنای آن قرار داده و سوره با تذکر به نزدیک بودن روز حساب و غفلت و اعراض مردم از آن، شروع می‌شود. سپس در ادامه با اشاره به موضوع نبوت و عکس العمل‌های مردم در برابر آن، به‌طور ویژه به نبوت پیامبر اسلام، نسبت‌های ساحری و هذیان‌گویی و شاعری که از طرف مردم به او داده شده؛ پرداخته می‌شود. از دیگر ویژگی‌های خاص «سوره انبیاء» اینکه در آن نام‌ هفده پیامبر الهی به همراه شرحی از داستان زندگی‌شان ذکر شده است: موسی و هارون، ابراهیم، اسحاق، یعقوب، لوط، نوح، داوود، سلیمان، ایوب، اسماعیل، ادریس، ذوالکفل، ذوالنون، زکریا، یحیی و عیسی. در آیات پایانی سوره بار دیگر به روز حساب و کیفر و پاداش کافران و مومنان اشاره می‌شود و جمع‌بندی بحث سوره با این نکته همراه است: «سرانجام نیک از آنِ متقین و پرهیزکاران خواهد بود و زمین را بندگان صالحش به ارث می‌برند.» بنابه گفته لسانی فشارکی، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، آیه «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون» (آیه ۱۰۵) از جمله آیاتی است که در روایات شیعی، به ظهور مهدی و فراگیر شدن عدل در سراسر جهان تأویل شده است.

پانویس

منابع

• لسانی فشارکی، محمدعلی (۱۳۹۸). «انبیاء». دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «سوره انبیاء». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.