سوره غافر

سورهٔ قرآن

غافر
دسته‌بندی	مکی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۶۰
جزء	۲۴
شمار آیه‌ها	۸۵
شمار واژه‌ها	۱۲۸۸
شمار حرف‌ها	۴۹۶۰ یا ۵۱۰۹
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
زمر زمر	فصلت فصلت

سوره غافر یا سوره مؤمن چهلمین سوره از سوره‌های قرآن است که در مصحف عثمانی قبل از سوره فصلت و بعد از سوره زمر قرار گرفته است. اما بنابه ترتیب نزول سوره‌ها، شصتمین سوره‌ای است که نزول آن در شهر مکه و پیش از هجرت محمد بوده است. سوره غافر دارای ۸۵ آیه است و در جزء بیست و چهارم قرآن قرار دارد. به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، از سوره‌های حوامیم و به لحاظ کمیت از سور مثانی است (دقیقا نیم جزء قرآن) و دو آیه منسوخ دارد.

نام‌گذاری

«غافر» نام مشهور سوره، از ماده (غفران) به معنای خطا پوش و بخشنده و از صفات خداوند است که به جهت آمدن این واژه در آیه سوم آن را «غافر» نام نهاده‌اند. به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، در منابع اسلامی چهار نام دیگر برای این سوره عنوان شده است. «مؤمن» مشهورترین نام آن است که آن را از آیه ۲۸ سوره برگرفته‌اند. «طَوْل» به معنای فضل و رحمت فراوان نامی است که در آیه سوم آمده است. دو نام «حم اول» و «حم مؤمن» سومین و چهارمین نام این سوره می‌باشند.

شأن و محل نزول

سوره غافر، از سوره‌هایی است که تمامی آیاتش در مکه نازل شده است و به سبب اتصال آیات و مضامین آن از سور مکی قرآن به شمار می‌آید. با این وجود برخی از مفسران، تعدادی از آیات این سوره را مدنی دانسته‌اند؛ از جمله ابن عباس که آیات ۵۶ و ۵۷ آن را مدنی می‌داند.

محتوا و ساختار

تعداد آیات «سوره غافر» در نزد قراء کوفی و شامی ۸۵ آیه، ۸۴ آیه در نزد حجازیان و به پیش قراء بصری ۸۲ آیه است. ۱۱۹۹ یا ۱۲۸۸ کلمه و ۴۹۶۰ یا ۵۱۰۹ حرف دارد. در ترتیب نزول سوره‌ها، شصتمین سوره قرآن است که پیش از سوره فصلت و پس از سوره زمر بر پیامبر اسلام نازل شده است. «سوره غافر» یکی از ۷ سوره‌ای است که با حروف مقطعه «حم» آغاز می‌شود و به همراه شش سوره فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف به «سوره‌های حوامیم» معروفند. موضوع اصلی سوره بیان تقابل دائم حق و باطل، ایمان و کفر، ارزش‌ها و ضد ارزش‌هاست. این سوره سخنان باطل کافران را با ارائه دلایل و حجت‌های محکم بر وحدانیت خداوند رد می‌کند؛ سپس پیامبر اسلام را امر به صبر کرده و به او و مومنان وعده یاری و نصرت می‌دهد. همچنین به پیامبر فرمان می‌دهد تا به کفار اعلام کند تسلیم پروردگارش است و دست از پرستش او برنخواهد داشت تا کافران و مشرکان از پیامبر مأیوس گردند. در بخش‌هایی از سوره به مسئله معاد، خلقت انسان و قسمت‌هایی از تاریخ بنی اسرائیل (مبارزه موسی و هارون با فرعون و هامان و داستان مومن آل فرعون اشاره شده است.

پانویس

منابع

• طباطبایی، سید کاظم (۱۳۹۳). «حوامیم». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «سوره غافر». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۹۰). «اسامی سوره غافر». فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.