آیه ۱ سوره ممتحنه
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | ممتحنه | ||||
| تعداد آیات سوره | ۱۳ | ||||
| شماره آیه | ۱ | ||||
| شماره جزء | ۲۸ | ||||
| شماره حزب | ۱۱۰ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۱ سوره ممتحنه یکمین آیه از شصتمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. در اولین آیه سوره، مؤمنان از دوستی و اظهار محبت به دشمنان خدا نهی شده‌اند و در انتهای آیه نیز با لحنی تهدیدآمیز می‌گوید: «هر کس از مؤمنان چنین کاری بکند؛ از راه راست منحرف و گمراه شده است.»
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:[۱][۲]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ ۙ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي ۚ تُسِرُّونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ ۚ وَمَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«به نام خداوند بخشندة مهربان، ای مؤمنان! دشمنان من و دشمنان خویش را به دوستی نگیرید شما نسبت بدیشان محبّت می‌کنید درحالیکه آنان به حقّ و حقیقی ایمان ندارند که برای شما آمده است پیغمبر و شما را به خاطر ایمان آوردن به خدا که پروردگارتان است (از شهر و دیارتان) بیرون می‌رانند اگر شما برای جهاد در راه من و کسب خوشنودیم بیورن آمده‌اید (با آنان دوستی نکنید) در نهان با آنان دوستی می‌کنید درحالیکه من نسبت به هرچه پنهان می‌دارید یا آشکار می‌سازید آگاه‌تر هستم هرکس از شما چنین کاری را بکند از راستای راه منحرف گشته است»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«به نام خداوند بخشنده مهربان، ای مؤمنان اگر برای جهاد در راه من و طلب خشنودی من از [وطن خود] بیرون آمده‌اید، دشمن من و دشمن خودتان را دوست مگیرید، که به آنها مهربانی کنید، و حال آنکه آنان به دین حقی که برای شما آمده است، کفر و انکار ورزیده‌اند و پیامبر و شما را آواره کرده‌اند، چرا که به خداوند -پروردگارتانایمان دارید، [شمایید که] با آنان سر و سر دوستانه دارید و من به آنچه پنهان دارید و آنچه آشکار دارید، آگاه‌ترم، و هر کس از شما که چنین کند به راستی که از راه راست گم گشته است»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که مخاطب آیه مؤمنان هستند که طبق متن آیه از دوستی و برقراری ارتباط محبت آمیز با مشرکان و دشمنان خداوند نهی می‌شوند. به گزارش مکارم، قرآن دلیل این نهی را دشمنی همه‌جانبه آنها با پیامبر اسلام و راندن او و یارانش از شهر و دیارشان دانسته و به کسانیکه قصد همکاری با دشمنان را دارند، می‌گوید: «آنها به آنچه شما ایمان دارید کافر شدند و شما را به خاطر ایمان و عقیده‌تان از شهر و وطن‌تان بیرون کردند. پس اکنون جای دوستی با آنها نیست و اگر برای جهاد در راه خدا و جلب رضایت او مهاجرت کردید؛ هرگز با مشرکان و کافران دوستی نکنید. در خفا نیز با ایشان ارتباط نداشته باشید و بدانید که هر کس با دشمنان دین پیوند دوستانه برقرار کند؛ از راه راست منحرف و گمراه شده است.»[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره ممتحنه، شصتمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، نود و یکمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانسته‌اند که پس از سوره احزاب و پیش از سوره نساء نازل شد. این سوره را مدنی دانسته‌اند. در سوره ممتحنه، سه آیه منسوخ گزارش کرده‌اند.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۲۹: ۵۱۵.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۹: ۳۸۵.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۵۴۹.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۵۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲۴: ۸–۱۳.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره ممتحنه»، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۳۰۸۹.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
