آیه ۱۰ سوره ممتحنه
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | ممتحنه | ||||
| تعداد آیات سوره | ۱۳ | ||||
| شماره آیه | ۱۰ | ||||
| شماره جزء | ۲۸ | ||||
| شماره حزب | ۱۱۰ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۱۰ سوره ممتحنه دهمین آیه از شصتمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. موضوع آیه دربارهٔ زنان مهاجری است که از کافران جدا شدند و با مسلمان شدن‌شان به جمع مؤمنان پیوستند. در آیه هفت دستور وارد شده که تعدادی در مورد این زنان و قسمتی هم دربارهٔ زنان کافر است.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:[۱][۲]
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ ۖ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ ۖ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ ۖ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ ۖ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ ۚ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ۚ ذَٰلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ ۖ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ ۚ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! چون زنان مؤمن هجرت کردند و به نزد شما آمدند آنان‌را بیازمائید - خداوند به ایمانشان داناتر است - پس اگر آنان‌را زنانی مؤمن تشخیص دادید آنان‌را به کافران برنگردانید نه اینان (= زنان مؤن) برای آنان (=کافران) حلالند و نه آنان (= کافران) برای اینان (زنان مؤمن) حلالند و آنچه را مردان (کافر) هزینه کرده‌اند به آنان بدهید، ون گناهی بر شما نیست که چون مهریه‌هایشان را به آنان بدهید آنان‌را به زنی بگیرید و به عقد زنان کافر تمسک مجویید و آنچه را هزینه کرده‌اید بطلبید و (کافران نیز) باید آنچه را هزینه کرده‌اند بطلبند این حکم خداست، بین شما حکم می‌کند و خداوند دانای فرزانه است»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«ای مؤمنان هر گاه زنان مؤمن مهاجر به نزد شما آیند، آنان را بیازمایید، خداوند به [حقیقت] ایمانشان آگاه‌تر است، پس اگر آنان را مؤمن شناختید دیگر آنان را به سوی کفار باز مگردانید، نه ایشان بر آنان حلال هستند و نه آنان برایشان حلالند، و به آنان آنچه خرج کرده‌اند بدهید، و بر شما گناهی نیست که پس از آنکه مهرهایشان را پرداختید، با آنان ازدواج کنید، و دست در دامان زنان کافر مزنید، و [چون زنان شما نزد آنان روند] آنچه خرج کرده‌اید از آنان [کافران] طلب کنید و آنان هم آنچه خرج کرده‌اند از شما طلب کنند، این حکم الهی است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانای فرزانه است»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند: «برطبق روایات شأن نزول، در زمان پیامبر اسلام و در ماجرای «صلح حدیبیه» با مشرکان مکه پیمانی به این شرایط بسته شد که هر کس از اهل مکه به نزد مسلمانان بیاید، او را برگردانند. اما اگر مسلمانی از اسلام خارج شد و به مکه رفت، می‌توانند او را برنگردانند. در همان زمان زنی از مشرکان مسلمان شد و به میان مسلمانان آمد. همسرش بر طبق پیمانی که بسته شده بود، از پیامبر درخواست کرد که او را برگرداند. با نزول این آیه، دستور آمد که زنان مهاجر را امتحان کنند؛ به این شکل که آنها سوگند یاد کنند، هجرت‌شان فقط به خاطر اسلام بوده است. با سوگند خوردن آن زن، پیامبر مهریه و هزینه‌های او را به همسرش پرداخت کرد و او در نزد مسلمانان باقی ماند. پیامبر هم به مشرکان گفت: «از این پس تنها مردان را برمی‌گردانند، نه زنان را.» در ادامه مکارم، هفت دستوری را که در آیه آمده، بیان کرده است: ۱) آزمایش و امتحان زنان مؤمن مهاجر ۲) برنگرداندن آنها به سوی کفار ۳) حلال نبودن آنها بر همسران‌شان و همسران بر آنها ۴) پرداخت آنچه که کفار در زمان ازدواج برای این زنان هزینه کرده‌اند. ۵) مجاز بودن ازدواج مسلمانان با آنها با پرداخت مهریه به این زنان ۶) فسخ نکاح میان مرد مسلمان و زنش هنگامیکه کافر شود. ۷) حق مطالبه مهریه از این زنان کافر توسط همسر مسلمانشان[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره ممتحنه، شصتمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، نود و یکمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانسته‌اند که پس از سوره احزاب و پیش از سوره نساء نازل شد. این سوره را مدنی دانسته‌اند. در سوره ممتحنه، سه آیه منسوخ گزارش کرده‌اند.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۲۹: ۵۲۱.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۹: ۴۰۶.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۵۵۰.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۵۵۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲۴: ۳۵–۴۱.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره ممتحنه»، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۳۰۸۹.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
