آیه ۱۱ سوره نساء
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | نساء | ||||
| تعداد آیات سوره | ۱۷۶ | ||||
| شماره آیه | ۱۱ | ||||
| شماره جزء | ۴ | ||||
| شماره حزب | ۱۶ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۱۱ سوره نساء یازدهمی آیه از چهارمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. متن آیه در موضوع ارث و احکامی در خصوص شیوه تقسیم ارث در میان ورثه است. در پایان آیه نیز تفاوت در میان ورثه برای کسب ارثیه را بر مبنای مصلحت و نفع افراد توصیف کرده و آنها را احکام الهی دانسته است.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:[۱][۲]
يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ ۖ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ۚ فَإِنْ كُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ ۖ وَإِنْ كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ ۚ وَلِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِنْ كَانَ لَهُ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ ۚ فَإِنْ كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ ۗ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ لَا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعًا ۚ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«خداوند درباره فرزندانتان شما را فرمان می‌دهد که بهره یک پسر به اندازه بهره دو دختر است، و اگر فرزندان همه دختر و از دو بیشتر بودند، دو سوم «ترکه» مال آنهاست، و اگر فرزند یک دختر بود نصف ترکه از آن اوست، و اگر مرده دارای فرزند و پدر و مادر باشد به هر یک از پدر و مادر یک ششتمِ ترکه می‌رسد، و اگر مرده فرزند نداشت، و ورثه او پدر و مادرش بودند سهم مادرش یک سوم ترکه است، و اگر مرده برادرانی داشته باشد، به مادرش یک ششم می‌رسد (همه اینها) پس از انجام وصیتی است که مرده به آن وصیت کرده، و پس از آن ادای وامهایی است که بر گردن اوست شما نمی‌دانید که پدرانتان و فرزندانتان کدام یک برایتان سودمندتر است، این فریضه الهی است و خداوند دانا و با حکمت است»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«خداوند به شما چنین سفارش می‌کند که در مورد فرزندانتان، پسر را برابر بهره دو دختر باشد، و اگر [وارثان، دو دختر یا] بیشتر از دو دختر باشند، سهم آنان دو سوم ترکه است، و اگر فقط یک دختر باشد، سهم او نصف ترکه است، و اگر [متوفی] فرزند داشته باشد، برای پدر و مادرش هریک، یک ششم ترکه است، و اگر فرزند نداشته باشد، و میراث بر او فقط پدر و مادرش باشند، در این صورت برای مادرش یک سوم [و برای پدر دو سوم] است، و اگر برادرانی داشته باشد، سهم مادرش یک ششم است، [این تقسیم میراث] پس از عمل به وصیتی که کرده است یا پرداخت وامی که دارد [انجام می‌گیرد] شما نمی‌دانید که پدرانتان یا پسرانتان کدامیک بیشتر به شما سود می‌رسانند، [این احکام] فریضه الهی است، و خداوند دانای فرزانه است»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که در این آیه، مسائلی از احکام ارث بیان شده است. در بخش ابتدایی آیه گفته شده است که باید در میان فرزندان، به پسران دو برابر دختران ارث تخصیص داده شود. در ادامه آیه گفته شده است که اگر وارثان دو دختر یا بیشتر باشند، باید دو سوم از میراث را به آنان بخشید و اگر تنها یک دختر باشد، باید نیمی از ارث را به او داد. در ادامه در فرضی که تنها پدر و مادر میت، از ورثه باشند، در نظر گرفته شده که در این حالت، یک سوم از اموال به مادر و دو سوم به پدر اختصاص می‌یابد. در این فرض اگر برای میت، فرزندی وجود داشته باشد، این سهم برای پدر و مادر، هر کدام یک ششم تقلیل می‌یابد. در همین فرض اگر فرزندی برای میت نباشد اما برادرانی داشته باشد، سهم ارث مادر به یک ششم تقلیل پیدا می‌کند. در ادامه آیه، حکم کلی بدهی‌ها و وصیت‌های میت بیان شده است. بر اساس این بخش از آیه، اگر میت بدهی داشته باشد یا وصیتی کرده باشد، باید از اموال به جا مانده از او، بدهی پرداخت یا وصیت اجرا شود و پس از آن می‌توان ارث را در میان ورثه تقسیم کرد. در بخش بعدی آیه با اشاره به تفاوت در میزان تقسیم ارث در میان ورثه، گفته شده است که «شما نمی‌دانید کدام یک از پدر یا مادر برای شما نفع بیشتری دارند» و از این بابت، احکام پیشین را بر مبنای نفع و مصلحت ادعا شده است. در بخش پایانی آیه نیز این حکم را یک فریضه الهی دانسته که از جانب الله علیم و حکیم (دانا و حکمت‌دان) صادر شده است.[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره نساء، چهارمین سوره از قرآن است. این سوره در ترتیب نزول، نود و دومین سوره پس از سوره ممتحنه و پیش از سوره زلزال نازل شده است. از ظاهر سوره چنین استنباط کرده‌اند به یکباره نازل نشده باشد و آیاتش بیشتر به آیات مدنی شباهت دارند. برای این سوره ۲۶ آیه ناسخ یا منسوخ گزارش کرده‌اند.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۹: ۵۰۸.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۴: ۳۲۴.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۷۸.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۷۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۳: ۲۸۸–۲۹۴.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره نساء»، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۳۱۱۳.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
| آیات |
|
|---|---|
