آیه ۱۲ سوره نساء

آیه ۱۲ سوره نساء

مشخصات قرآنی
نام سوره	نساء
تعداد آیات سوره	۱۷۶
شماره آیه	۱۲
شماره جزء	۴
شماره حزب	۱۶
اطلاعات دیگر
{{{page}}} آیه قبل	آیه بعد {{{page}}}

آیه ۱۲ سوره نساء دوازدهمین آیه از چهارمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. متن آیه در بیان احکام ارث و میزان سهم الارث ورثه است.

متن

متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:

 وَلَكُمْ نِصْفُ مَا تَرَكَ أَزْوَاجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ كَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ ۚ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ ۗ وَإِنْ كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلَالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ ۚ فَإِنْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذَٰلِكَ فَهُمْ شُرَكَاءُ فِي الثُّلُثِ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَىٰ بِهَا أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ ۚ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٌ  

ترجمه

محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:

«و نیمی از دارایی همسرانتان برای شماست به شرطی که فرزندی نداشته باشند، اما اگر فرزندی داشتند پس یک چهارم ترکه مال شما است، (البته) پس از انجام دادن وصیتی که بدان وصیت کرده‌اند، یا بعد از پرداخت دَینی که بر گردن آنها است و یک چهارم دارایی شما، مال آنها است اگر شما فرزندی نداشته باشید، ولی اگر فرزندی داشته باشید یک هشتم دارایی شما مال همسرانتان است بعد از انجام وصیتی که شما به آن وصیت می‌کنید و بعد از پرداختن وامی که بر عهده شما است و اگر مرد یا زنی که به صورت کلاله (مردی فوت کرده و پدر و فرزند ندارد) از او ارث برده می‌شود، برادر و خواهری داشته باشد، برای هر یک از آنها یک ششم است، و اگر بیش از یک نفر بودند پس همه در یک سوم شریک هستند بعد از انجام وصیتی که به آن وصیت شده و پس از ادای وامی که باید پرداخت شود، به شرطی که از این طریق زیانی متوجه ورثه نگردد، این سفارش خداست و خداوند دانا و بردبار است»

بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:

«و اگر زنان شما فرزندی نداشته باشند، نیمی از ترکه، و اگر فرزند داشته باشند، یک چهارم ترکه، پس از [عمل به‌] وصیتی که کرده‌اند یا [پرداخت‌] وامی که دارند، از آن شماست، و اگر فرزندی نداشته باشید یک چهارم، و اگر فرزندی داشته باشید یک هشتم از ترکه شما، پس از [عمل به‌] وصیتی که کرده‌اید یا [پرداخت‌] وامی که دارید، از آن ایشان [همسران‌] است، و اگر مردی یا زنی که از او ارث می‌برند کلاله [بی‌فرزند و بی‌پدر و مادر] باشد و برادر یا خواهری داشته باشد، برای هر یک از آنان یک ششم [ترکه‌] است، و اگر [خویشاوندان کلاله‌] بیش از این [دو] باشند، در آن صورت همه آنان پس از قبول وصیت و عمل به آن یا پرداخت وام [متوفی‌] در یک سوم شریکند، و باید که وصیت [به حال ورثه‌] زیان رسان [مازاد بر ثلث‌] نباشد، این سفارش الهی است و خداوند دانای بردبار است‌»

محتوا

مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که در ضمن آیه پیشین، در این آیه ادامه احکام ارث بیان می‌شود. بر اساس این آیه، در صورت فوت همسر، اگر زن صاحب فرزند باشد، همسر او تنها یک چهارم از اموالش را به ارث خواهد برد و اگر هیچ فرزندی وجود نداشته باشد، تنها نیمی از اموال همسر به شوهرش خواهد رسید. در ادامه، حالت برعکس گذشته مورد اشاره قرار گرفته است و در صورتی که شوهر یک زن درگذشت، اموال او در صورتی که فرزندی نداشته باشد، به میزان یک چهارم به همسر یا همسرانش، و اگر صاحب فرزند باشد، میزان یک‌هشتم به همسر یا همسرانش اختصاص یافته است. در ادامه آیه مجدد حکمی که در آیه پیشین مورد اشاره قرار گرفته بود، مورد تأکید قرار می‌گیرد که تقسیم ارث، باید پس از کسر بدهی‌ها و انجام وصیت‌های میت انجام شود. در ادامه آیه، به موضوع ارث کسانی که از آنان با عنوان «کلاله» در آیه یاد شده، احکامی بیان می‌شود. مکارم شیرازی معتقد است که کلاله، به برادران و خواهران میت گفته می‌شود که در صورت نبود مادر، پدر و فرزندان میت، ارث خواهند برد. در متن این آیه، سهم ارث این افراد، در صورتی که یک نفر باشند، یک ششم و در صورتی که بیشتر باشند، یک سوم دانسته شده است. در بخش پایانی آیه، مجدد به اهمیت وصیت و بدهی میت اشاره شده و پرداخت ارث بعد از پرداخت این موارد جایز دانسته شده است. در ادامه قید زده شده است که وصیت نباید به ضرر ورثه باشد. در ادامه این حکم را سفارش الهی توصیف کرده که از جانب الله با دو وصف علیم و حلیم صادر شده است.

شأن نزول و ترتیب

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره نساء، چهارمین سوره از قرآن است. این سوره در ترتیب نزول، نود و دومین سوره پس از سوره ممتحنه و پیش از سوره زلزال نازل شده است. از ظاهر سوره چنین استنباط کرده‌اند به یکباره نازل نشده باشد و آیاتش بیشتر به آیات مدنی شباهت دارند. برای این سوره ۲۶ آیه ناسخ یا منسوخ گزارش کرده‌اند.

پانویس

منابع

• خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
• رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
• طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.