آیه ۲ سوره حشر

آیه ۲ سوره حشر

مشخصات قرآنی
نام سوره	حشر
تعداد آیات سوره	۲۴
شماره آیه	۲
شماره جزء	۲۸
شماره حزب	۱۰۹
اطلاعات دیگر
{{{page}}} آیه قبل	آیه بعد {{{page}}}

آیه ۲ سوره حشر دومین آیه از پنجاه و نهمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. در آیه به رانده شدن یهودیان «بنی نضیر» از مدینه اشاره شده که آنان در اولین اجتماع و برخوردشان با مسلمانان از خانه‌ها و قلعه‌های مستحکم‌شان رانده شدند و به وسیله ترسی که در دل‌هایشان افتاد؛ از مسلمانان شکست خوردند.

متن

متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:

 هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ ۚ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا ۖ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا ۖ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ ۚ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ  

ترجمه

محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:

«او خدایی است که کافران اهل کتاب را در نخستین گردهم‌آیی از سرزمینشان بیرون کرد، شما گمان نمی‌بردید که آنان بیرون روند و آنان گمان می‌بردند که دژهایشان آنان‌را از (عذاب) خداوند محافظت می‌کند پس خداوند از آنجا به سراغشان رفت که گمان نمی‌کردند و رد دل‌هایشان هراس انداخت به گونه‌ای که با دست‌های خود و دست‌های مؤمنان خانه‌های خویش را ویران می‌کردند پس ای خردمندان پند گیرید!»

بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:

«اوست که کافران اهل کتاب [یهودیان بنی‌نضیر] را از خانه و کاشانه‌شان در آغاز هنگامه رهسپاری انبوه آواره کرد، گمان نمی‌بردید که بیرون روند، و [خودشان هم‌] گمان می‌کردند که دژهایشان باز دارنده آنان در برابر امر و عقوبت الهی است، و امر [/عذاب‌] الهی از جایی که گمانش را نمی‌بردند بر آنان فرود آمد و در دلهایشان هراس انداخت، [چندانکه‌] خانه‌هایشان را به دستهای خود و دستان مؤمنان ویران می‌کردند، پس ای دیده‌وران عبرت گیرید»

محتوا

مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند بنابه روایات شأن نزول، یهودیان «بنی نضیر» که در مدینه ساکن بودند؛ با پیامبر اسلام پیمان بسته بودند که به مسلمانان تعرض نکنند. اما در هر فرصتی که پیش می‌آمد؛ این پیمان را نقض می‌کردند و در جنگ‌ها با مشرکان مکه علیه اسلام توطئه و همکاری می‌کردند. این توطئه‌ها و نقض عهدها ادامه داشت تا اینکه روزی پیامبر برای مذاکره در مورد مسئله‌ای به قلعه یهودیان رفت و چند نفر از آنان تصمیم به قتل او گرفتند. اما پیامبر که از طریق وحی از ماجرا آگاه شده بود؛ فوراً به مدینه بازگشت و دستور آماده باش برای جنگ با یهودیان داد. پس از کشته شدن «کعب بن اشرف» از بزرگان «بنی نضیر» مسلمانان به دستور پیامبر به سمت قلعه‌های یهودیان آمدند و آنها را در داخل قلعه‌ها محاصره کردند. محاصره چند روزی طول کشید و پیامبر برای جلوگیری از درگیری و خونریزی به آنها پیشنهاد داد که مدینه را ترک کنند و آنها هم پذیرفتند. مقداری از اموال خود را برداشته و باقی را رها کردند و به چندین دسته تقسیم شدند. گروهی به «اذرعات» شام، گروهی به «خیبر» و جمعی به «حیره» رفتند. به این شکل مسلمانان پیروز شدند و اموال، زمین‌ها و باغ‌های آنان به تصرف مسلمانان درآمد. نقل شده است که آنان پیش از کوچ کردن تا جایی که می‌توانستند خانه‌های خود را خراب کردند. این ماجرا به عقیده برخی شش ماه بعد از غزوه احد و به نقل عده‌ای دیگر شش ماه پس از جنگ بدر بوده است. به گزارش مکارم، در این آیه به این ماجرا اشاره و در آن ترس به عنوان یکی از امدادهای الهی بیان شده است که یهودیان به واسطه ترسی که به دل‌هایشان افتاده بود؛ دست به تخریب خانه‌ها و قلعه‌های خود زدند. جالب آنکه مسلمانان هم از بیرون دیوارها را خراب می‌کردند. به این ترتیب استحکامات یهود از بین رفت که این مطلب در آیه به عنوان یکی از نشانه‌های پیروزی و عزت مسلمانان بیان شده است. قرآن در پایان آیه نیز در یک نتیجه‌گیری کلی می‌گوید: «عبرت بگیرید، ای صاحبان چشم!»

شأن نزول و ترتیب

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره حشر، پنجاه و نهمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، صد و یکمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانسته‌اند که پس از سوره بینه و پیش از سوره نور نازل شد. این سوره را مدنی دانسته‌اند. در سوره حشر، یک آیه ناسخ گزارش کرده‌اند.

پانویس

منابع

• خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
• رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
• طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.