آیه ۲۳۳ سوره بقره
مشخصات قرآنی | |||||
---|---|---|---|---|---|
نام سوره | بقره | ||||
تعداد آیات سوره | ۲۸۶ | ||||
شماره آیه | ۲۳۳ | ||||
شماره جزء | ۲ | ||||
شماره حزب | ۸ | ||||
اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۲۳۳ سوره بقره، دویست و سی و سومین آیه از دومین سوره قرآن است. این آیه را مدنی دانستهاند. این آیه در بیان چندین حکم با موضوع روابط زناشویی و حقوق کودک است. در این آیه به اموری چون، شیردهی دو ساله به کودکان، نفقه مادر در ایام شیردهی، ممنوعیت آسیبرساندن به کودک، نفقه در ایام فقدان پدر، مسئله مربوط به دایه و پرداخت حقوق مادر با وجود عدم همکاری در شیردهی است.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کردهاند:[۱][۲]
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«و مادران، فرزندان خود را دو سال کامل شیر دهند، این برای کسی است که بخواهد مدت شیرخوارگی را کامل نماید و بر کسی که فرزند برای او متولد شده (پدر) لازم است خوراک و پوشاک مادران را به گونهای شایسته فراهم کند، هیچکس جز به اندازه توانش مکلف نمیشود هیچ مادری نباید به خاطر فرزندش زیان ببیند، و هیچ پدری نیز نباید به خاطر فرزندش زیان ببیند، و بر وارث فرزند چنین چیزی (نفقه) لازم است، و اگر پدر و مادر با رضایت و مشورت همدیگر خواستند فرزند را از شیر بگیرند، گناهی بر آنها نیست، و اگر خواستید دایه شیر دهی برای فرزندان خود بگیرید گناهی بر شما نیست به شرط اینکه آنچه را که متعهد شدهاید پرداخت کنید به خوبی بپردازید، از خداوند بترسید و بدانید که خداوند به آنچه میکنید بیناست»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«و مادران فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند، این برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را به حد کمال برساند و خوراک و پوشاک آنان در حد عرف بر عهده پدر فرزند است، هیچکس جز به اندازه توانش مکلف نمیشود، هیچ مادری نباید به خاطر فرزندش رنجه شود و نیز نباید پدر به خاطر فرزندش رنجه شود، وارث [و قیم] نیز همین حکم را دارد، و اگر به توافق و مشورت، قصد از شیر گرفتن فرزند را کردند، گناهی بر آنان نیست، و اگر خواستید برای فرزندانتان دایه بگیرید، چون به درستی دستمزد آنان را بپردازید، گناهی بر شما نیست، و از خداوند پروا کنید و بدانید که خدا از کار و کردار شما آگاه است»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش میکند که این آیه در بیان احکام در حوزه روابط زناشویی است. اولین حکم این آیه، توصیه به مادران است که فرزندان خود را دو سال تمام شیر بدهند و در این صورت دوره شیردهی را کامل کردهاند. دومین حکم این آیه، نفقه مادر در دوران شیردهی است. بر اساس این آیه، تمام هزینههای مادر برعهده پدری است که فرزند برای او متولد شده است و توصیه شده است که باید بهطور شایسته به خوراک و پوشاک مادر پرداخته شود و قید زده شده است که کسی بیش از اندازه توانش مکلف به امری نخواهد بود. حکم بعدی، مسئله ممنوعیت آسیبرساندن و ضرر زدن به کودک به خاطر اختلافات زناشویی است؛ بر اساس این بخش از آیه، مادر و پدر حق آسیب به فرزند خود به خاطر اختلاف با شریک زندگی خود را ندارند. در ادامه وظایفی که برای پدر برشمرده میشود، در صورت درگذشت پدر، حقوقی بر گردن وارثان او توصیف شده است. در ادامه مسئله از شیر گرفتن کودک است؛ بر اساس این بخش از آیه، مادر و پدر با صلاحدید کودک، میتوانند کمتر از دو سال (که سابقاً توصیه شده بود) کودک را شیر بدهند. در ادامه آیه گرفتن دایه برای فرزند در صورتی که مادر رضایت به شیردهی نداشته یا مشکلی برای او پیش آمده است، بلامانع توصیف شده است و تأکید شده که حقوق گذشته مادر با گرفتن دایه از بین نمیرود. در پایان دستور داده شده است که تقوای الهی پیشه شود که الله به کار و کردار همگان آگاه است.[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگنامه علوم قرآن، سوره بقره، دومین سوره قرآن است که به خاطر دربرداشتن داستان گاو بنیاسرائیل، به نام بقره شناخته میشود. این سوره با ۲۸۵ یا ۲۸۷ آیه، بزرگترین سوره قرآن است. این سوره اولین سورهایست که با حروف مقطعه شروع میشود. بیشترین احکام فقهی قرآن نیز در این سوره قرار دارد. این سوره هشتاد و هفتمین و به نقلی هشتاد و ششمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام است که پس از سوره مطففین و پیش از سوره انفال نازل شده است. در ترتیب مصحف اما بعد از سوره حمد و قبل از سوره آلعمران قرار گرفته است. تمام آیات این سوره در مدینه نازل شدهاند، بجز آیه ۲۸۱ سوره که در ماجرای حجةالوداع نازل شده است. وجود ۲۶ ناسخ یا منسوخ در این سوره گزارش شده است.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۶: ۴۵۸.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۲: ۳۴۱.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۳۷.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۳۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲: ۱۸۶–۱۹۰.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره بقره»، فرهنگنامه علوم قرآن، ۲۷۹۹.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.