آیه ۲۴۹ سوره بقره
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | بقره | ||||
| تعداد آیات سوره | ۲۸۶ | ||||
| شماره آیه | ۲۴۹ | ||||
| شماره جزء | ۲ | ||||
| شماره حزب | ۸ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۲۴۹ سوره بقره، دویست و چهل و نهمین آیه از دومین سوره قرآن است. این آیه را مدنی دانسته‌اند. متن آیه در بیان ما وقع رخ داده بر سپاهیان بنی‌اسرائیل به فرماندهی طالوت است. بر اساس این آیه، طالوت بخش عمده‌ای از سپاهیان خود را به واسطه شکست در آزمون تشنگی، از سپاه اخراج کرد و این امر باعث شد تا گروه دیگری از سپاهیان به کمبود نیرو اعتراض داشته باشند که با پاسخ گروه دیگری از سپاهیان مبنی بر پیروزی گروه‌های کوچک بر گروه‌های بزرگ به خواست خدا اشاره کرده‌اند.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:[۱][۲]
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ ۚ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ ۚ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لَا طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ ۚ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«و هنگامی‌که طالوت با سپاهیان از شهر بیرون آمد، گفت: همانا خداوند شما را با رود خانه‌ای آزمایش می‌کند، پس هرکس از آن بنوشد از من نیست، و هر کس از آن ننوشد از من است، مگر کسی که مشتی از آن با دست خود بردارد، پس جز تعداد اندکی همه از آن نوشیدند، و وقتی که او و همراهانش از آن رود خانه گذشتند، گفتند: امروز توان مقابله با جالوت و لشکریانش را نداریم، کسانی که یقین داشتند خداوند را ملاقات خواهند کرد، گفتند: چه بسا گروه اندگی به اذن خدا بر گروه زیادی پیروز شود، و خداوند با بردباران است»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«و هنگامی که طالوت با سپاهیان رهسپار شد، گفت خداوند آزماینده شما به جویباری است، که هرکس از آن بنوشد از من نیست، و هرکس از آن نخورد از من است، مگر آنکه مشتی [آب] به دست خویش برگیرد، و جز اندکی از ایشان، همه از آن نوشیدند، و چون او و کسانی که همراه او ایمان آورده بودند، از آن جوی برگذشتند، [بددلان] گفتند امروز تاب جالوت و سپاهیانش را نداریم، [اما] کسانی که یقین داشتند که به لقای الهی خواهند رسید گفتند چه‌بسا گروهی اندکشمار که به توفیق الهی بر گروهی انبوه پیروز گردیده است، و خداوند با شکیبایان است»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که در آیات پیشین، سخن از نافرمانی بنی‌اسرائیل از قبول طالوت به عنوان فرمانروای خویش گفته شد؛ در متن این آیه، پس از پذیرش فرمانروایی طالوت، گفته شده است که وقتی طالوت سپاهیان را به حرکت درآورد، آنان را از جانب خدا به تحمل در برابر تشنگی آزمود. طالوت به سپاهیان گفت که هر کس از آب، بیشتر از یک مشت بنوشد، از من نخواهد بود. بر اساس این آیه، جز عده‌ای اندک، همگی از آب نوشیدند و از سپاه جالوت اخراج شدند. پس از این رویداد و با گذشت سپاهیان باقی‌مانده از آب، گروهی از سپاهیان به کمی سپاه معترض شدند اما گروه دیگری از سپاهیان در پاسخ به این گروه، از پیروزی گروه‌های اندک بر گروه‌های بزرگ به فرمان خدا سخن گفتند. در پایان آیه گفته شده است که خدا با صبرکنندگان است.[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره بقره، دومین سوره قرآن است که به خاطر دربرداشتن داستان گاو بنی‌اسرائیل، به نام بقره شناخته می‌شود. این سوره با ۲۸۵ یا ۲۸۷ آیه، بزرگ‌ترین سوره قرآن است. این سوره اولین سوره‌ایست که با حروف مقطعه شروع می‌شود. بیشترین احکام فقهی قرآن نیز در این سوره قرار دارد. این سوره هشتاد و هفتمین و به نقلی هشتاد و ششمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام است که پس از سوره مطففین و پیش از سوره انفال نازل شده است. در ترتیب مصحف اما بعد از سوره حمد و قبل از سوره آل‌عمران قرار گرفته است. تمام آیات این سوره در مدینه نازل شده‌اند، بجز آیه ۲۸۱ سوره که در ماجرای حجةالوداع نازل شده است. وجود ۲۶ ناسخ یا منسوخ در این سوره گزارش شده است.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۶: ۵۰۵.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۲: ۴۲۷.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۴۱.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۴۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲: ۲۴۲–۲۴۴.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره بقره»، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۲۷۹۹.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
