آیه ۱۰۲ سوره بقره
مشخصات قرآنی | |||||
---|---|---|---|---|---|
نام سوره | بقره | ||||
تعداد آیات سوره | ۲۸۶ | ||||
شماره آیه | ۱۰۲ | ||||
شماره جزء | ۱ | ||||
شماره حزب | ۳ | ||||
اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۱۰۲ سوره بقره، صد و دومین آیه از دومین سوره قرآن است. این آیه را مدنی دانستهاند. متن آیه در خصوص یهودیانی است که در دوران سلیمان حضور داشتند و با استفاده از آموزههای دو فرشته به نامهای هاروت و ماروت، اقدام به سحر و جادو میکردند و به دیگران ضرر وارد میساختند. در این آیه تأکید شده است که استفاده از سحر در غیر محل آن، کفر است و البته کسی نمیتواند بدون اذن الهی به کسی ضرری وارد سازد.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کردهاند:[۱][۲]
وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَىٰ مُلْكِ سُلَيْمَانَ ۖ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَٰكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ ۚ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّىٰ يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ ۖ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ ۚ وَمَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ ۚ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ۚ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«و پیروی کردند از آنچه شیاطین دربارهی فرمانروایی سلیمان ساخته و پرداخته میکردند، و سلیمان کفر نورزید، (و سحر و جادو نیاموخت) بلکه شیاطین کفر ورزیدند که به مردم جادو میآموختند و (نیز از) آنچه بر آن دو فرشته، هاروت و ماروت در بابل نازل شده بود پیروی میکردند و این دو هیچ کسی را چیزی نمیآموختند مگر آنکه میگفتند: ما وسیله آزمایش شما هستیم، پس کافر نشو و مردم از آنان چیزی میآموختند که با آن بین مرد و همسرش جدایی میافکندند و آنان به کسی زیانی نمیرساندند مگر به اذن خداوند و چیزی را میآموختند که به آنها زیان میرساند و به آنها سودی نمیبخشید و به خوبی میدانستند که هرکس خریدار آن باشد در آخرت بهرهای ندارد، و بد چیزی را به جان خریدهاند اگر میدانستند»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«و از آنچه شیاطین در روزگار فرمانروایی سلیمان میخواندند، پیروی کردند و سلیمان [به سحر نپرداخت و] کفر نورزید، ولی شیاطین کفرورزیدند آنان به مردم سحر میآموختند و نیز آنچه بر دو فرشته هاروت و ماروت در بابل نازل شده بود این دو به هیچ کس چیزی نمیآموختند مگر آنکه میگفتند ما مایه آزمونیم [با به کار بستن سحر] کافر مشو اما [مردمان] از آنها چیزی میآموختند که با آن بین مرد و زنش جدایی افکنند، و البته به کسی زیان رسان نبودند مگر به اذن الهی، و چیزی میآموختند که به ایشان زیان میرساند و سودی برایشان نداشت، و به خوبی میدانستند که هر کس خریدار آن باشد در آخرت بهرهای ندارد و اگر میدانستند بد چیزی را به جان خریده بودند»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش میکند که این آیه نیز در بیان یکی دیگر از صفات یهودیان است که پیامبر اسلام را به سحر و جادو متهم میکردند. البته مکارم محتمل میداند که ضمیر آیه، خطاب به معاصران سلیمان نیز باشد. در متن آیه به عدم کفر سلیمان تصریح شده است و تأکید شده است که وی هرگز به سحر و جادو متوسل نشد. در این آیه به شیاطینی اشاره شده است که کافر شدند و به مردم سحر و جادو آموزش دادند. این احتمال داده شده است که منظور از شیطان، انسان یا جن یا هر دو باشند. در این آیه از دو فرشته به نامهای هاروت و ماروت یاد شده است که بر بابل حضور داشتند و به مردم سحر آموزش میدادند و از آن به عنوان وسیله آزمایش یاد میکردند و تأکید میکردند که مبادا به واسطه این تعلیم، کافر بشوند. اما در متن آیه تأکید میشود که این افراد در آزمون مردود شدند و با استفاده از این تعلیمات، میان زن و شوهر فاصله ایجاد میکردند. با همه این وجود در متن انتهایی آیه تأکید میشود که همه امور به دست خداوند است و کسی نمیتواند بدون فرمان خدا، به کسی ضرر وارد سازد. در این آیه آمده است که این گروه سعی داشتند تا چیزهایی را بیاموزند که برایشان ضرر نداشته باشد یا برایشان نفع داشته باشد. در بخش پایانی آیه آمده است که این گروه آخرت خود را فروختهاند و ضرر بزرگی کردهاند اما به این ضرر هیچ آگاهی ندارند.[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگنامه علوم قرآن، سوره بقره، دومین سوره قرآن است که به خاطر دربرداشتن داستان گاو بنیاسرائیل، به نام بقره شناخته میشود. این سوره با ۲۸۵ یا ۲۸۷ آیه، بزرگترین سوره قرآن است. این سوره اولین سورهایست که با حروف مقطعه شروع میشود. بیشترین احکام فقهی قرآن نیز در این سوره قرار دارد. این سوره هشتاد و هفتمین و به نقلی هشتاد و ششمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام است که پس از سوره مطففین و پیش از سوره انفال نازل شده است. در ترتیب مصحف اما بعد از سوره حمد و قبل از سوره آلعمران قرار گرفته است. تمام آیات این سوره در مدینه نازل شدهاند، بجز آیه ۲۸۱ سوره که در ماجرای حجةالوداع نازل شده است. وجود ۲۶ ناسخ یا منسوخ در این سوره گزارش شده است.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۳: ۶۱۷.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱: ۶۳۴.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۱۶.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۱۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱: ۳۷۰–۳۷۲.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره بقره»، فرهنگنامه علوم قرآن، ۲۷۹۹.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.