آیه ۴ سوره تحریم
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | تحریم | ||||
| تعداد آیات سوره | ۱۲ | ||||
| شماره آیه | ۴ | ||||
| شماره جزء | ۲۸ | ||||
| شماره حزب | ۱۱۲ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۴ سوره تحریم چهارمین آیه از شصت و ششمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. در این آیه به دو نفر از همسران پیامبر دستور توبه داده شده و از اینکه به توطئه دست بزنند، آنها را برحذر داشته و حتی تهدید کرده است. در آیه موردبحث، خداوند، جبرئیل، صالح المومنین و ملائکه مدافعان و حامیان پیامبر اسلام معرفی شده‌اند که بر اساس روایات متعددی، منظور از صالح المومنین در آیه، علی بن ابی‌طالب است.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:[۱][۲]
إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«(شما ای دو همسر پیامبر) اگر به درگاه خداوند توبه کنید (برایتان بهتر است)، بی‌گمان دل‌هایتان منحرف گشته است و اگر بر ضد او همدست شوید (بدانید) که خداوند کارساز اوست و (نیز) جبرئیل و درستکاران مؤمن و فرشتگان پشتیبان او هستند»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«اگر شما دو زن به درگاه خداوند توبه کنید، و به راستی هم دلهای شما [از طاعت خداوند و پیامبر او در این امر] برگشته است [از گناه شما در می‌گذرد]، و اگر در برابر او همدستی کنید، بدانید که خداوند دوست اوست و جبرئیل و صالح[ترین] مؤمنان، و علاوه بر آن فرشتگان هم پشتیبانند»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که قرآن در این آیه، به آن دو همسر پیامبر می‌گوید: «اگر توبه کنید و دست از آزار او بردارید، به سود خودشان است. چراکه با این عمل زشت از راه حق منحرف شده و دچار گناه شده‌اند.» به گزارش مکارم، به اتفاق مفسران شیعه و اهل سنت، منظور از این دو زن «حفصه» و «عایشه» بوده است. سپس در ادامه آیه، با لحنی تهدیدآمیز به آنها گفته می‌شود: «اگر شما دو تن، بر ضد پیامبر دست به دست هم بدهید، کاری از پیش نخواهید برد. چراکه خداوند مولای اوست و پس از خدا نیز «جبرئیل»، «صالح المومنین» و «ملائکه» پشتیبان پیامبر هستند.» بنابه گزارش مکارم، معنای «صالح المومنین» گسترده است و همه مؤمنان صالح و باتقوا را شامل می‌شود؛ اما مصداق اتم و اکمل آن بر اساس روایات، «علی بن ابی‌طالب» است. او در این رابطه، روایتی از محمد باقر به این مضمون آورده است: «رسول خدا، دو بار به صراحت علی را به مردم و یارانش معرفی کرد: یک بار در ماجرای غدیر و بار دوم در ماجرای نزول آیه مذکور بوده است که پس از نزول آیه، دست علی را گرفت و به مردم گفت: ای مردم، این «صالح المومنین» است.»[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره تحریم، شصت و ششمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، صد و هفتمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانسته‌اند که پس از سوره حجرات و پیش از سوره تغابن نازل شد. این سوره را مدنی دانسته‌اند.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۳۰: ۵۷۰.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۹: ۵۴۹.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۵۶۰.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۵۶۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲۴: ۲۷۶–۲۸۴.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره تحریم»، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۲۸۳۱.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
