آیه ۱۶ سوره قلم
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | قلم | ||||
| تعداد آیات سوره | ۵۲ | ||||
| شماره آیه | ۱۶ | ||||
| شماره جزء | ۲۹ | ||||
| شماره حزب | ۱۱۳ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۱۶ سوره قلم شانزدهمین آیه از شصت و هشتمین سوره قرآن است و از آیات مکی آن به‌شمار می‌آید. در این آیه به یکی از کیفرهای گروه کافران و مشرکان اشاره شده که نشان از نهایت ذلیل و خوار شدن آنها در قیامت دارد. قرآن چنین می‌گوید: «به زودی بر بینی (خرطوم) او علامت می‌نهیم.» بنابه گزارش مکارم مفسر شیعی، این آیه نه تنها وضعیت آنها را در قیامت توصیف می‌کند؛ بلکه بر اساس نقل‌های تاریخی گروهی از مخالفان سرسخت اسلام در دنیا نیز به چنین سرنوشت ذلت‌باری گرفتار شدند. بنابر نظر برخی مفسران، بیشترین آیات این سوره، ناظر به «ولید بن مغیره» از بزرگان مشرک است.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:[۱][۲]
سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«ما بر بینی او داغ خواهیم نهاد»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«زودا که بر بینی او نشانه‌ای بگذاریم»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که یکی از مجازات کافران و مشرکان در قیامت این است که بر بینی این مجرمان داغ و علامت نهاده می‌شود و به عقیده وی، این نحوه مجازات نهایت خواری و ذلت آنان است. او سپس در کتاب تفسیر خود سه دلیل را برای گفته‌اش بیان می‌کند: اول اینکه به کاربردن واژه «خرطوم» در آیه که دربارهٔ خوک و فیل استعمال می‌شود؛ نشان از حقیر شمردن این دسته از انسان‌هاست، دوم اینکه بینی معمولاً کنایه از بزرگی و عزت است و سوم اینکه علامت گذاردن مخصوص حیوانات است درحالیکه در اینجا برای علامت‌گذاری بر انسان استفاده شده است. پس آیه بیان می‌دارد که خداوند آنچنان این افراد را خوار و رسوا می‌کند که درس عبرتی برای سایرین شوند.[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره قلم، شصت و هشتمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، دومی سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانسته‌اند که پس از سوره علق و پیش از سوره مزمل نازل شد. از مجموع آیات این سوره، بیست آیه (آیات ۱۷ تا ۳۳ و ۴۸ تا ۵۰) از آن را مدنی و الباقی را مکی دانسته‌اند. در سوره قلم، دو آیه (آیات ۴۴ و ۴۵) منسوخ گزارش کرده‌اند.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۳۰: ۶۰۶.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۹: ۶۱۲.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۵۶۵.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۵۶۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲۴: ۳۸۸–۳۸۹.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره قلم»، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۳۰۲۹.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
