جارالله زمخشری

جارالله زمخشری جارالله زمخشری
متولد	۱۷ مارس ۱۰۷۵/ ۲۷ رجب ۴۶۷ زمخشر، خوارزم
وفات	۱۲ ژوئن ۱۱۴۴/ ۹ ذی‌الحجه ۵۳۸ گرگانج
محل زندگی	خوارزم
حرفه	مفسر، زبان‌شناس و ادیب، شاعر
آثار	تفسیر کشاف
دین	اسلام، اهل سنت

ابوالقاسم محمود بن عمر بن محمد ابن عمر معروف به جارالله زمخشری، ادیب، لغوی، محدث و مفسر بود. لقب «جارالله» را به علت مجاورت و اقامت دراز مدتش در بیت الله به او دادند. وی دارای آثار متعدد بود. یاقوت در معجم الأدباء تقریباً پنجاه کتاب در علوم مختلف را برای او برشمرده که تنها تعداد معدودی از آنها باقی مانده که معروف ترینشان تفسیر کشاف است که باعث شهرت وی شده است.

او دانشمندی معتزلی بود که به اعتزال خود بالیده و تفسیرش را نیز بر همین اساس نوشته و در آن عقاید معتزلی را ثابت کرده است.

زندگی‌نامه

در رابطه با زندگانیش اطلاعات زیادی در دسترس نیست، اما اطلاعات باقیمانده نشان می‌دهد که او پس از فراگرفتن علوم مقدماتی در خوارزم برای تکمیل تحصیلاتش به بخارا رفته و نزد اساتید بزرگ تلمذ کرده و سپس به خراسان بازگشته و پس از مدتی به اصفهان و از آنجا به بغداد و سپس مکه رفته و پس از دو سال اقامت در مجاورت آن به خوارزم بازگشته و مجدداً از طریق شام به مکه رفته و سه سال در آنجا ماند.

زمخشری مقطوع الرجل بود و پای چوبین داشت و به همین علت ازدواج نکرد. برخی علت قطع پای او را ایجاد زخم و عده‌ای سقوط از چهارپا و برخی نیز سرمای بیش از اندازه در یکی از مسافرت‌هایش به اطراف خوارزم می‌دانند ولی یاقوت دامغانی متکلم فقیه چنین نقل می‌کند:

وقتی دامغانی از زمخشری علت قطع پایش را پرسید او پاسخ گفت به علت نفرین مادر بوده زیرا من روزی پای گنجشگی را قطع کردم و مادرم ناراحت شد و مرا نفرین کرد و گفت: قطع الله رجلک کما قطعت» و وقتی جهت فراگیری دانش به بخارا سفر می‌کردم از چهارپایی افتادم و پایم شکست و در نتیجه پای مرا قطع کردند. این حادثه در سال ۵۱۲ هـ.ق. که زمخشری آن سال را «عام المنذرة» می‌خواند اتفاق افتاد.

منابع

• علوی مقدم، محمد (۱۳۵۲). «زمخشری و کشاف». جستارهای نوین ادبی (۳۶).